شهرداری ارومیه
شهرداری، شهربانی، ستاد لشگر ۶۴ سه بنای مهم قدیمی در ارومیه هستند. در این میان، ساختمان قدیمی شهرداری ارومیه به دلیل قرار داشتن در مرکز شهر شاهد رویدادهای زیادی بوده است که مهمترین آنها بمباران پادگان توسط ارتش روسیه در حمله متفقین به ایران (30 شهریور 1320 هجری شمسی) و تخریب قسمتی از نمای جنوبی ساختمان شهرداری است. بعد از این حمله معماری به نام اوستا مهبور و یک استادکار ارمنی بازسازی و مرمت این بنا را انجام دادند.
بلدیه ارومیه در سال 1307 هجری شمسی تاسیس شده است، اما شواهد نشان می‌دهد که در بین سال‌های 1914-1918 میلادی نیز ارومیه شهردار داشته است.
(برای آشنایی با شهر ارومیه کلیک کنید.)
بیگلربیگی اورمی اولین شهردار ارومیه
اولین شهردار ارومیه حسین خان جهانگیری یا بیگلربیگی اورموی بود. سنگ فرش کردن کوچه‌ها و خیابانها، تامین روشنایی کوچه‌ها با نصب حدود ۸۰۰ چراغ نفتی، درختکاری در معابر جهت زیباسازی شهر، توجه بسیار به نظافت شهر و حتی برخورد با کسبه گران‌فروش یا کم‌فروش شهر، از جمله کارهایی بود که آقای بیگلربیگی در طول سال‌هایی که شهردار رضاییه بود، در این شهر انجام داد.
بین سال‌های 1297 تا 1307 ارومیه با هجوم دو دسته از اشرار و یاغیان مواجه تخریب شد. هجوم اول مربوط به کوچ گسترده جیلوها از عثمانی به سرحدات شمال غربی ایران بود. آنها به دلیل شکست از عثمانی به اجبار به ایران روی آوردند و بعد از مدت کوتاهی اسکان در نواحی ارومیه و سلماس شورش کردند و صدها هزارنفر را کشتند، غارت کردند و تمامی زیرساخت‌های شهر ارومیه را نابود کردند.
بعد از شکست جیلوها و عزیمت آنها به موصل عراق، هجوم سیمیتقو به همراهی اشرار و یاغیانش به ارومیه نیز ویرانی شهر را تکمیل کرد. اما با انقراض سلسله قاجاریه و تشکیل ارتش ساماندهی شده و سرکوب اشرار و غارتگران، امنیت به ارومیه بازگشت و اهالی که از دو کشتار وسیع بین سال‌های 1297 تا 1307 جان سالم به در برده بودند، به شهر بازگشتند و ارومیه دوباره رونق گرفت.
در دوره ناصری برای اولین بار دولت به نظافت کوچه‌ها، معابر و همچنین احداث خیابانها و گذرگاه‌های عریض مورد توجه قرار گرفت و تهران به عنوان پایتخت و تبریز به عنوان ولیعهدنشین به عنوان اولین شهرهایی بودند که در مرکز این تحولات بودند که سازمان‌های متولی بلدیه نامیده شدند. در سال 1307 بلدیه ارومیه به سبک نوین راهاندازی شد و بعد از آن بود که طی ابلاغیه‌ای نام بلدیه در سراسر کشور به شهرداری تغییر یافت.
بعد از تشکیل شهرداری ارومیه، ساختمان آن توسط متخصصان آلمانی طراحی و توسط "مشهدی محمدحسین معمار" معروف به «ملا اوستا» بنا شد. کلیه اجتماعات بزرگ شهر در سالن وسیع شهرداری برگزار می‌شد. پس از تصویب قانون انجمن‌های شهرداری محل انعقاد جلسات انجمن در ارومیه یکی از تالارهای ساختمان شهرداری بود و عموم مردم می‌توانستند در جلسات انجمن بعنوان تماشاچی شرکت کنند.
همچنین در اوایل انقلاب نیز این میدان نقطه مشترک پایانی بیشتر راه‌پیمایی‌ها بود و عمده سخنرانی‌ها نیز در حضور خیل عظیم جمعیت از بالکن این بنا انجام می‌شد.
ساختمان شهرداری ارومیه در تاریخ ۲۲ تیر ۱۳۷۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
طراحی و مشخصات معماری
ساختمان شهرداری ارومیه در حال حاضر در ضلع شرقی میدان نسبتاً بزرگ و قدیمی‌‌انقلاب جای گرفته است. در ضلع جنوبی، غربی و شرقی میدان به ترتیب ساختمان‌های دادگستری، ستاد لشگر و شهربانی جای گرفته است. این بنا در سال 1310 توسط «ملا اوستا» که چیره دست‌ترین معمار زمان خود بوده و بر اساس طرحی از آلمانی‌ها ساخته شده است. عده‌ای معتقدند که پلان کلی این ساختمان به شکل عقابی است که بال‌های خود را باز کرده است (چون طرح این بنا توسط آلمانی‌های نازی تهیه شده، احتمالاً آرم اصلی آلمان نازی که عقاب پرگشوده است، در طراحی این ساختمان مد نظر گرفته و طراح مجبور به رعایت تقارن نسبت به محور عرضی شده است). عده‌ای دیگر معتقدند ساختمان شهرداری ارومیه از کاخ شهرداری تبریز که اولین شهرداری ایران بود، الگوبرداری شده است.
ساختمان دو طبقه دارد که طبقه اول از طریق پله دو طرفه عریضی به طبقه دوم متصل شده است. همچنین بخاطر حفظ ریتم ساختمان، فضاهای اصلی به شکل مربع مستطیل و فضاهای تردد و انتظار بصورت سه وجهی منتظم و گاهی غیرمنتظم ساخته شده است. برجستگی‌های عمودی که در طرفین ورودی نمای جنوبی (رو به میدان) در معرض دید عموم قرار گرفته، عظمت بنا تشدید می‌کند و از یکنواختی آن می‌کاهد. در همین نما و در جلوی سالن اجتماعات، بالکنی سوار بر دو ستون قطور ضمن محافظت ورودی از باران و برف، بر ورودی بنا تاکید می‌کند.
در طراحی این بنا اصول فنی زیادی در نظر گرفته شده است. به طور نمونه ارتفاع کف پنجره‌ها به جز پنجره‌های پاگرد راه پله، از کف زمین ۸۵ سانتی‌متر می‌باشد. این باعث می‌شود که شخص نشسته بر روی صندلی بتواند محیط بیرون را تماشا کند. پنجره‌های راه پله دارای ارتفاع ۳۰ سانتی متر از کف می‌باشند. با توجه به بالا بودن پاگرد نیم طبقه از طبقه اول، این کار در نمای شمالی باعث ایجاد ریتم منظمی در طراحی بنا می‌شود و در نهایت طراحی نمای بیرونی چشم نواز و منظم به نظر می‌رسد.
نمونه‌ای دیگر پخ بودن جرز پنجره‌ها از داخل به خارج است. که احتمالا طراح برای هدایت بیشتر نور خورشید با توجه به سردسیر بودن شهر این ریزه‌کاری هوشمندانه را انجام داده است. طراح بنا با استفاده از خطوط برجسته افقی که به ایجاد سایه روشن‌های چشم نواز می‌انجامد و همچنین دو نوع قاب مختلف برای پنجره‌های طبقه همکف و اول، سعی داشته که این دو طبقه را از نظر بصری از هم تفکیک کند.
ایده دیگری که در طراحی بنا وجود دارد، استفاده از برجستگی‌های عمودی و اریب در طرفین برای کاستن از یکنواختی سطح خارجی بنا و دادن ابهت بیشتری به آن است.
در قسمت بالای ساختمان کتیبه‌ای وجود دارد که هم اکنون نشان شهرداری ارومیه بر روی آن حک شده است.
این بنا شامل طبقه همکف، اول و زیر زمین می‌شود که طبقه همکف شامل سرسرا و فضاهای اداری، طبقه اول شامل سالن اجتماعات و فضاهای اداری و زیرزمین شامل موتورخانه است. مصالح مورد استفاده در نما شامل سنگ، آجر، خشت، چوب و فلز است.
اسامی شهرداران ارومیه:
قبل از انقلاب اسلامی:
- بیگلربیگی اورمی
- قیاس وند
- بهادر
- سمیعی
- چنگیز خان اقبالی
- حسین مستشاری
- یداله سریع القلم
- هادی پیرنیا
- رحمت اله خان اقبالی
- حسین پیمایی
- میرزا خلیل وهاب زاده
- شجاع نظام لطفی
- مشیرزاده مؤیدی
- حبیب اله مدنی
- باقر نظمی
- عباسقلی خسروی افشار
- حمید معزی
- احمد رئیسی
- مهندس شاهسونی
- آقاخانی
- حسین فتوره چی
- عین الهی
- حسین فتوره چی
- جواد وکیلی زاده
- غلامعلی قاسمی
- جواد وکیلی زاده
- تیمسار فریدون افشار
بعد از انقلاب اسلامی
- مهدی باکری 1358
- رضا بنی هاشمی
- میر قدیر ساداتی 1359
- فریدون انتظاری 1361
- عبدالحسین طاهر مرام 1361
- علی اشرف نیا 1362 تا 1364
- محمدعلی صمدی 1364
- نصرت صمدزاده 1364 تا 1369
- کریم فروزان 1369 تا 1376
- رسول کشت پور 1376 تا 1377
- نقی کریمی 1378 تا 1381
- عبدالهی 1382 تا 1384
- چنگیز اکبری 1384 تا 1386
- ابراهیم بازیان 1386 تا 1390
- علیرضا عصمت پرست 1390
- محمد حضرت پور 1390
منابع:
ویکی پدیا
سایت شهرداری ارومیه
شبکه اطلاع رسانی راه دانا
مجه گردشگری کجارو
