شهرستان قرچک در ۲۰ کیلومتری جنوب شرق تهران واقع شده است. این شهرستان از سمت شمال شرق به شهرستان پاکدشت، از شرق، جنوب شرق و جنوب به شهرستان ورامین، از جنوب غربی، غرب و شمال غربی نیز به شهرستان ری محدود می باشد .این شهرستان در آذر ماه ۱۳۹۱، به مرکزیت شهر قرچک و از ترکیب بخش مرکزی شامل دهستان‌های ولی آباد و قشلاقی جیتو در تابعیت استان تهران ایجاد شد.
(برای آشنایی با شهرداری قرچک کلیک کنید.)
نام
قرچک به معنی ساختمان واقع در روی بر تپه (کوه کوچک) یا به معنی محل پست و گود (خوارجاک) است. از این میان، با توجه به سرراستی قرچک، معنی دوم برای آن مناسب می افتد. از سوی دیگر، چنان ساختمانی واقع بر روی تپه کهنی به نام تپه میل در منطقه بین فیروز آباد و قرچک وجود داشته و دارد. اگر این ساختمان شبیه دو تاق نصرت کنار هم را تاق نصرت بشماریم، در این صورت، آن منشأ نام فیروز آباد خواهد بود که به طور قطع چنین به نظر میرسد. حمدالله مستوفی به عوض این نام از فیروز رام (فیروزبران) در ناحیه فشابویه (پیش رودخانه) نام برده است که در سمت مقابل و قرینه فیروز آباد نسبت به شهر ری یعنی غرب شهر ری واقع شده است. مستوفی در فشابویه همچنین از روستاهای کیلین (کُلین، منطقه زالزاک) و جرام (جایگاه آرامش) و قوچ آغاز (قوچ آگاذ، منطقه آکنده از قوچ) نام برده است.
تاریخچه
شهرستان قرچک به علت مهاجرپذیری فراوان، رشد جمعیت خود را به شهر به‌سرعت پیمود. وجه تسمیهٔ آن به سبب وجود پست بازرسی روس‌ها در جریان جنگ دوم جهانی، در کنار ایستگاه قطاری بود که آنجا برای بازرسی محموله های گندمی که به مقصد اتحاد جماهیر شوروی، فرستاده می‌شد، ایجاد کرده بودند و به این سبب، مردم بومی به آن جا قریه چک می‌گفتند. قرچک در سال ۱۳۵۵ به شهر تبدیل شد، علت توسعه اصلی آن در آن سال‌ها وجود کوره پزخانه‌های زیادی بود که در این منطقه وجود داشت و دارد و دلیل اصلی شکل‌گیری قرچک، کوره پزخانه‌های آن است بر روی یکی از دودکش‌های آن که غیرفعال است و در کنار کمربندی واقع شده توسط معمار آن که مشخص نیست چه کسی است با آجر و به صورت برجسته سال «۱۳۳۲» نقش بسته است. در سال‌هایی که تهران برای توسعه و ساخت و ساز نیاز به مصالح ساختمانی از جمله آجر فشاری داشت، کارگران فصلی برای کار در این کوره پزخانه‌ها از شهرستان‌های استان‌های مختلف مانند آذربایجان، خراسان، کردستان، ایلام و… به این شهر می‌آمدند. بعد از شروع جنگ در افغانستان و مهاجرت افغان‌ها، آن‌ها نیز به این کارگران اضافه شدند.
با افزایش جمعیت و رشد مهاجرت، این شهر هر روز بزرگ‌تر شد. بیش از ۹۸ درصد جمعیت این شهر، مهاجرانی همچون آذری‌ها، لرها، کردها، کرمانج‌های خراسان، خراسانیها و مردمان شمال ایران هستند.
در دوران جنگ هشت ساله جنگ ایران و عراق نیز محله‌هایی از این شهر میزبان شیعیان عراقی بود که به ایران مهاجرت کرده بودند. قرچک به دلیل خاک مرغوب، همیشه مورد توجه صنعت تولید آجر و سفال بوده و به دلیل حفاری‌های انجام شده به همین منظور در شمال این شهر چاله‌های عظیمی وجود دارد. در قرچک مهاجران محله خاص خود را دارند و علاوه بر زبان فارسی به گویش‌های و زبان‌های قومی خویش سخن می‌گویند. مسجدها و حسینیه‌های زیادی در این شهر وجود دارد که ذیل اسم مسجد، نام منطقه‌ای که مردم آن محله از آنجا مهاجرت نموده‌اند، نوشته شده است و در سال‌های اخیر نیز میزبان جمعیت سرریز تهران بوده‌است.
پل معروفی در منطقه باقرآباد این شهر نیز وجود دارد که به دلیل کشته شدن تعدادی که با قصد اعتراض به بازداشت روح‌الله خمینی در روز ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ ورامین و پیشوا را ترک گفته و به سمت تهران عزیمت داشته و از روی این پل افتاده و پراکنده شدند، این پل به پل ۱۵ خرداد معروف است. ساخت این پل قدیمی آجری به دوره پهلوی اول بازمی‌گردد. در قرچک یک قنات از شمال تا جنوب این شهر وجود داشته که به قنات ولی آباد معروف است و خیابان ولی آباد در کنار آن شکل گرفته که امروزه جز در کنار خط آهن و به دلیل ایجاد مشکل اثری از آن نیست. خط آهن سراسری (تهران، مشهد) جنوب این شهر را به صورت کلی طی می‌کند و مانع پیشروی این شهر به سمت جنوب شده است.
جغرافیا
گستره این شهرستان از طول شرقی ۵۱ دقیقه و ۲۹ ثانیه تا ۵۱ دقیقه و ۳۸ ثانیه و عرض شمالی ۳۵ دقیقه و ۲۱ ثانیه تا ۳۵ دقیقه و ۲۷ ثانیه بوده و ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۹۴۵ متر می باشد.
قرچک دارای آب و هوای خشک و نیمه بیابانی با تابستان هایی گرم و زمستان هایی نسبتا سرد بوده و بارندگی کم، گرمای زیاد و دوره خشکی طولانی از ویژگی های این منطقه می باشد، بطوریکه دمای هوای شهرستان در طول سال به صورت میانگین داری تغییراتی از ۷- درجه تا ۴۳ درجه سانتیگراد بوده و وضعیت نزولات جوی در این شهرستان سالیانه ۱۶۰ میلیمتر و حداکثر سرعت بادهای موسمی در آن به طور متوسط به ۱۵ کیلومتر می رسد.
شرایط اقلیمی در این منطقه بدین صورت است که در ماه های آذر، دی، بهمن و اسفند، دارای شرایط مرطوب، در ماههای فروردین و اردیبهشت حالت نیمه خشک و شش ماه بقیه سال شرایط اقلیمی خشک حاکم می باشد.
جمعیت
در آخرین سرشماری در سال ۱۳۹۵، کل جمعیت شهرستان قرچک ۲۶۹۱۳۸ نفر که ۱۳۸٬۲۴۹ را مردان و تعداد ۱۳۰٬۸۸۹ را زنان تشکیل می‌دهد. همچنین این شهرستان دارای ۷۹٬۸۵۳ خانوار می‌باشد.
فرهنگ
در قرچک مهاجران محله خاص خود را دارند و علاوه بر زبان فارسی به گویش‌های و زبان‌های قومی خویش سخن می‌گویند. بیش از ۹۸ درصد جمعیت این شهر، مهاجرانی از شهرستان‌های مختلف ایران می‌باشند؛ ترک‌های آذربایجان، لرها، کردها، خراسانیها، شمالی ها. از اینرو این شهر را می‌توان ایرانی کوچک دانست.
جاذبه ها
امام زاده بی بی زبیده قرچک
زورخانه علی بن ابی الطالب قرچک
تپه ۵ هزار سالهٔ فردیس
تپه میل پوئینک
روستای تاریخی داودآباد
پل باقرآباد
ره آورد
قرچک به دلیل خاک مرغوب همیشه مورد توجه صنعت تولید آجر و سفال بوده و به دلیل حفاری‌های انجام شده در شمال این شهر، چاله‌های عظیمی وجود دارد.
اقتصاد
قرچک در سال های اخیر با توسعه زیرساخت هایی نظیر احداث بیمارستان دولتی، راه اندازی شهرک صنعتی و ایجاد مراکز درمانی روستایی و توسعه خدمت رسانی عمرانی در مناطق روستایی همراه بوده و به دلیل نزدیکی به پایتخت، از درصد رشد جمعیت بیشتری نسبت به سایر مناطق برخوردار شده است. شهرک صنعتی قرچک در ۳۵ کیلومتری جنوب شرق تهران و با وسعت ۷۵۵ هکتار در ۴ فاز عملیاتی شده که از سال ۹۱ پروژه های عمرانی فاز یک آن در ۲۲۰ هکتار آغاز شد و همچنین، واگذاری اراضی آن به متقاضیان و صاحبان صنایع آغاز شد.
منبع
جاذبه ها
تاریخ ما
فرمانداری قرچک
ویکی پدیا
سیری در ایران
