مرکزیت شهرستان قدس، در ابتدا روستایی با نام قلعه حسن خان از بخش کن بود که در اوایل انقلاب با نام شهرک حسن خان به شهرستان شهریار سپرده شد. سپس، نام آن به شهرک قدس تغییر پیدا کرد و بعدها با اضافه شدن چند روستا و دهکده و تصویب نخست‌وزیر وقت، به شهرقدس تبدیل شد. در اردیبهشت ۱۳۸۸، هیئت وزیران بنا به پیشنهاد وزارت کشور با ایجاد شهرستان قدس به مرکزیت شهر قدس که با ساختار تقسیماتی بخش مرکزی شامل دهستان‌های هفت جوی و دانش با درجه تراکمی زیاد، در غرب شهر تهران و کیلومتر ۲۰بزرگراه فتح و مجاورت استان البرز و راه‌آهن تهران ـ تبریز قرار گرفته است، موافقت کرد.
(برای آشنایی با شهرداری شهر قدس کلیک کنید.)
نام
می گویند نام اولیه این محل پیش از آنکه امیرتومان آنرا تصاحب کند، "سبزه الماس" بوده و امیر تومان آنجا را به نام فرزند ارشدش که نام او حسن خان بود، "قلعه حسن خان" نامید و تا قبل از تاسیس شهرداری درسال 1368، تحت نام قلعه حسن خان شناخته می‌شد.
پیشینه
در اواخر سلطنت قاجاریه و اوایل سلطنت رضا خان، شخصی به نام "امیر تومان" که میرشکار(سردسته شکارچیان) دربار بود، اراضی این منطقه را به تصرف خود درآورد. در آن زمان، این منطقه از پایتخت دور بود و کسانی که از تهران به سمت کرج حرکت می کردند، معمولا اولین اتراقگاهشان در نزدیکی همین اراضی بود.
امیرتومان با فراهم کردن امکانات و آوردن عده ای از اهالی خمسه به این منطقه، آرام آرام زمین های بایر را به زمین های کشاورزی تبدیل نمود و منطقه رنگی از زندگی جدید به خود گرفت.
امیرتومان صاحب چند فرزند به نام‌های: رضاخان، حسن خان، آقابزرگ خان، موتمرالدوله و سالار همایون بود که آنان پس از مرگ پدر، قلعه حسن خان را بین خود تقسیم کردند و به هر یک از برادران نزدیک یک دانگ رسید. در آن زمان تمام اراضی این قلعه و اطراف آن قابل کشت و زرع بود و کلاً به نواحی: چمن الماس خان، ورامینک، میاندوآب، قلعه سون، اکبر نایب، چنارسوخته و… که مجموعاً ده قطعه بوده تقسیم می‌شد.
این منطقه تا قبل از شهر شدن در سال 1368، روستای کوچک و قلعه مانندی در حاشیه جنوب غربی تهران و همجواری شهرداری منطقه 9 و 18 بود. جبهه آن کاووسیه و جبهه غربی آن سرخ حصار قرار داشت.
شهرقدس از رشد روستای قلعه حسن خان و ادغام آن با نقاط دیگری مانند سرخ حصار کاووسیه و شهرک بهشتی به وجود آمده است. از این رو، می‌توان دو دوره متمایز را برای تحول کالبدی شهر متصور گردید:
الف- ایجاد بناها ورشد قلعه حسن خان بصورت یک روستا
ب- رشد سریع و بدون وقفه شهر در دو سه دهه اخیر
در مرحله اول، قلعه حسن خان از دوقلعه اربابی تشکیل گردیده که به نام مالک آن(حسن خان) نامیده شده است و هردو قلعه دروازه بوده است. (یکی ازدروازه های نزدیک مسجد جامع فعلی و دیگر نزدیک میدان اصلی موجود شهر قرار داشته است.)
مرحله دوم با تاسیس کارگاهها و کارخانجات متعدد درکنار جاده قدیم وکنار راه آهن و بطورکلی شروع رشد سریع تهران در چند دهه اخیر، آغازگردید. در این مرحله، با رشد سریع جمعیت منطقه تهران روستای قلعه حسن خان نیز که در فاصله نسبتا کمی از تهران و در نزیکی تعدادی از این کارخانجات و کارگاههای قرار گرفته است، به سرعت رشد نمود.
جغرافیا
شهر قدس در 35.7026° شمالی و 51.1063° شرقی واقع شده است.
شهرستان قدس با دارا بودن واحدهای معدن شن و ماسه و چندین کارخانه آسفالت با مشکل آلودگی هوا مواجه است. برخی از این معادن متعلق به ۳۰ یا ۴۰ سال پیش است. آن زمان شهرستان قدس کوچک‌تر بوده و این معادن در حاشیه شهر قرار گرفته بودند، ولی با گذشت سالیان سال این معادن در چند قدمی محل سکونت شهروندان این شهرستان قرار گرفته اند. در خرداد ۹۴ ایستگاه سنجش آلودگی هوا در شهر قدس با حضور مدیر کل محیط زیست استان تهران افتتاح شد. در پاییز ۹۶ اعلام شد که این ایستگاه از کار افتاده است.
فرهنگ
ساختار جمعیتی این شهر، از اقوام مختلف با فرهنگ ها و آداب و رسوم و سنن متفاوت و ناهمگون تشکیل شده است. جمعیتی از اقوام و فرهنگ های مختلف با آداب و سنن متفاوت و ناهمگون که این تنوع زیاد منشأ برخی معضلات اجتماعی نیز در این شهر بوده است، در این شهر مستقر شده اند.
جمعیت
براساس سرشماری سال 1395، جمعیت شهر قدس ۳۰۹٬۶۰5 نفر بوده است. از نظر اجتماعی، در حال حاضر شهر قدس با وسعتی در حدود ۲۴ کیلومتر مربع یا به عبارتی ۲٬۴۰۰ هکتار جمعیتی بالغ بر ۳۵۰٬۰۰۰ نفر از دیدگاه وسعت و جمعیت یکی از شهرهای پرجمعیت و متراکم در کشور محسوب می‌گردد.
جاذبه ها
تپه کاووسیه، حمام قلعه، امامزاده حضرتین، نهر فیروز بهرام، قبرهای خیابان عمارت و چمن
اقتصاد
این شهر به دلیل قرار گرفتن در مراکز صنعتی، پس از تهران بیشترین نرخ مهاجر پذیری را به خود اختصاص داده و محیط کارگری مناسبی را در غرب استان تهران فراهم نموده است. اکثر ساکنین این شهر کارگر بوده و در مراکز صنعتی مشغول به کار می باشند.
به دلیل موقعیت جغرافیایی مناسب و تنوع آب و هوا و جریانات جوی و خاک حاصلخیز و نیز وجود آب در حد کفایت، اشتغال به کشاورزی و باغداری از دیرباز در این منطقه وجود داشته است. سطح زیر کشت در حوزه شهر قدس و شهرک های اطراف آن در حدود 1500 هکتار می باشد. از مهمترین محصولات کشاورزی آن می توان به غلات،گندم ،جو و ذرت اشاره نمود. عمده محصولات باغداری آن سیب، گیلاس، آلبالو، هلو و شلیل می باشد. این شهر با دارا بودن معادن و مزارع باغ‌ها و مجتمع‌های صنعتی، از شهرهای مهم کشور به شمار میآید.
منبع
ویکی پدیا
مرجع شهرهای ایران
