شهرستان شوش، یکی از شهرستان‌های شمالی استان خوزستان است. مرکز این شهرستان شهر شوش است. این شهر در جنوب غرب ایران و یکی از کهن‌ترین شهر جهان و تمدن عیلام با ۵٫۶ کیلومتر مربع مساحت در ۱۱۵ کیلومتری شمال غربی اهواز قرار دارد. محوطه تاریخی شوش به عنوان هجدهمین اثر جمهوری اسلامی ایران در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید.
(برای آشنایی با شهرداری شوش کلیک کنید.)
نام
حمزه اصفهانی اسم رسمی آن را «ایران خره شابور» می‌نامد و چنین توصیف می‌نماید: شوش به معنی شهر زیبا، باصفا، خوب و لطیف. در تورات و در قاموس موسی درباره شوش آمده است: شوشن یا شوشان در عبری زنبق بوده، در یونان به آن سوسنای می‌گفتند. نام‌های دیگرش «شوشا» «شوش» بوده و قسمت بزرگی از ولایت شوش و ایلام را هم «سوسیانا» یا «سوزیانا» می‌گفتند. شوش یا شوشن از جمله نام همه گیاهان تیره سنبل و زنبق و نرگس و اسپرغم به شمار می‌رود.
پیشینه
شوش یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جهان است. حفاری‌های باستان شناسی نشان می‌دهد که این منطقه در ۹۰۰۰ سال پیش از میلاد، محل سکونت کشاورزان بوده است. شهر باستانی شوش، مرکز تمدن عیلام بوده که واقع در یکصد و پنجاه کیلومتری شرق رود دجله در استان خوزستان است، شوش از حدود ۲۷۰۰ قبل از میلاد پایتخت بوده و این پایتختی تا پایان امپراتوری هخامنشی ادامه می‌یابد که بالغ بر ۳۰۰۰ سال می‌شود.
شوش از اوایل هزاره چهارم ق. م، موجودیت خویش را در صحنه تاریخ نشان داده و از همان ابتدا به عنوان مرکزی هنری، صنعتی، تجاری و سیاسی محسوب می‌شد. شهر شوش، در زمان ایلامی‌ها به خاطر همین موقعیت ویژه، به عنوان پایتخت سیاسی، مذهبی انتخاب گردیده و تا سال ۶۴۰ ق. م که این شهر توسط آشور بانیپال، پادشاه آشور، ویران گردید، اهمیت خود را حفظ کرد.
شوش دو دوران طلایی را به خود دید، دوران هایی که دلیل اصلی شهرت این شهر شدند؛ دوران شیلهاک اینشوشیناک و دوران داریوش اول هخامنشی.
منطقه باستانی شوش از چهار بخش اصلی تشکیل شده است. چهار بخشی که چهار عنصر مهم شوش باستان را روایت می کند. تپه آکروپل، تپه آپادانا، شهر پیشه وران و شهر شاهی. در این شهر از دوره های دیگر تاریخی ایران مانند ساسانیان و دوره اسلامی، آثار و مدارک فراوانی به دست آمده است. این ویژگی‌ها باعث شده که این شهر به عنوان موزه ای از دوره های مختلف پیش از تاریخ و تاریخی و اسلامی ایران (تا قرن ۵ هجری قمری) تبدیل شود.
در زمان ناصرالدین شاه قاجار، فرانسوی ها به اهمیت باستانی شوش پی بردند و فهمیدند که این سرزمین، همان شهر شوشان افسانه ای است. شهری که در موردش داستان های زیادی گفته بودند و تا آن زمان کسی از محل دقیق آن خبر نداشت. از حدود 30 سال بعد، کاووش های باستان شناسی در این منطقه آغاز شد. این کاووش ها آسیب زیادی به بافت کهن شوش زد و معدود آثار سالم به دست آمده، به طور غیرقانونی از ایران خارج شد.
علاقه شاهان قاجار به فرانسه، در این غارت ها نقش داشت. اما حتی وقتی شاه دستور توقف کار را داد، باز فرانسوی ها به دزدی ادامه دادند و مهم ترین آثار شوش را با کشتی از ایران خارج کردند. بخشی از این گنجینه سر از موزه لوور درآورد. از این میان می شود به سرستونی با وزن 10 تن به شکل گاو دو سر، دیوارهای آجری لعاب دار با نقش گاو و انسان و شیر، و نیز ظروف و کتیبه های کهن، اشاره کرد.
محلی ها می گویند که فرانسوی ها، بعد از آن که مجبور شدند شوش را ترک کنند، هر چه توانستند را با خود بردند و آثار باقی مانده را تخریب کردند تا بر ارزش گنجینه ای که به دست آورده اند، افزوده شود. در نظر آن ها تنها سرستون باقی مانده در شوش، در ابتدا سالم بود و در زمان قاجار، به دست فرانسوی ها تکه تکه شد.
جغرافیا
شوش بین شوشتر و اهواز و بستان و ایلام و اندیمشک و گتوند و بین ۳۲ درجه و ۲ دقیقه عرض شمالی و ۴۷ درجه و ۱ دقیقه طول شرقی نسبت به نصف‌النهار گرینویچ، قرار دارد.
هوای شوش، گرم و خشک است. در مرکز این شهرستان بالاترین دما در تابستان بالای 50 درجه سانتی‌گراد و کم‌ترین دمای ۱ درجه بالای صفر است. آب و هوای این شهر متاثر از اثر پرفشار جنب حاره ای است که باعث می‌شود بعضی از ایام تابستان هوا شرجی باشد. همچنین، از ۲۱۹ روستای این شهرستان، فقط ۱۵۵ روستا آب دارند. از ۴۰۱۵ روستای خوزستان، ۱۱۱۸ روستا فاقد آب هستند و فقط ۳۰۲ روستا به وسیله تانکر آبرسانی می‌شوند.
فرهنگ
مذهب: مقدسی می‌گوید: مردم شوش و توابعش، حنبلی و جبی و نیمی از مردم اهواز شیعه اند، حنفی نیز در آنجا هست و فقیهان و پیشوایان بزرگ دارند. مردم جندی شاپور و شوشتر، حنفی و شافعی هستند و در رامهرمز نیز همه رنگ یافت می‌شود.
زبان، گویش، لهجه: مردم شوش به دو زبان لری و عربی سخن می‌گویند.
جمعیت
براساس آخرین سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان شوش در سال ۱۳۹۵ برابر با ۱۳۶،۳۸۹ نفر بوده است.
جاذبه ها
مهم ترین موارد توریستی این شهر عبارتند از: زیگورات چغازنبیل، موزه هفت تپه، قلعه شوش (آکروپل)، موزه شوش، آرامگاه دانیال نبی، کاخ آپادانا، رودخانه کرخه، ایوان کرخه، پارک ملی کرخه، مقبره دعبل خزاعی، رودخانه شاوور، تالاب بامدژ و..
رهآورد
سفالگری، کپوبافی، معرق ساقه گندم، سرمه دوزی، تذهیب، خرما
اقتصاد
حیات اقتصادی شهر شوش با احداث راه اصلی تهران – خرمشهر و راه آهن سراسری آغاز گردید. اهمیت تاریخی آن نیز موجبات توجه و جذب جهانگردان و مشتاقان زیارت بارگاه دانیال نبی را فراهم آورد، به نحوی که با افزایش جمعیت این شهر در سال ۱۳۳۵، این شهر نیز دارای شهرداری شد و با احداث سد دز شبکه خطوط انتقال انرژی، سیستم آبیاری مدرن، ایجاد کشت و صنعت ها، به خصوص هفت تپه و واحدهای صنعتی متعدد منطقه شمال خوزستان به خصوص ناحیه اطراف، شهر شوش شاهد تحول اقتصادی عظیمی شد که جایگاه ویژه ای در اقتصاد ملی و توسعه کشور به دست آورد. با فراهم شدن زمینه های مناسب سرمایه‌گذاری و توسعه فعالیت‌های جدید اقتصادی در منطقه بخش خدمات ویژه بازرگانی و مبادله کالا از یک سو، خدمات بانکی و اداری از سوی دیگر گسترش یافت، به نحوی که بخش عظیمی از نیروی انسانی شاغل در منطقه را به خود جذب نمود. در شهر شوش، نقش بخش خدمات و بازرگانی برجسته تر از سایر بخش‌ها است.
وجود سه رودخانه کرخه، دز و شاوور، شهرستان شوش را از نظر کشاورزی در استان خوزستان ویژه و ممتاز نموده است، وجود پوشش گیاهی اطراف رودخانه کرخه و دز، امکان ایجاد بزرگترین اماکن تفریحی منطقه را به وجود آورده است. اراضی مستعد کشاورزی، رودخانه‌های پرآب دائمی، سفره های آب‌های زیرزمینی سطح نسبتا وسیع جنگل در حواشی رودخانه، سواحل و آب بندهای متعدد، مراتع و مراکز کشت و صنعت در شهرستان شوش سبب شده اند که فعالیت کشاورزی (زراعت، دامداری و صید ماهی)، مهم‌ترین فعالیت اقتصادی منطقه به شمار آید و بالاترین جمعیت فعال را به خود جذب نماید و در این میان، بخش زراعت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، به طوری‌که ۸۵ درصد شاغلین بخش کشاورزی را به خود مشغول کرده است.
