یاسوج (به لری: یاسیچ) شهری است در جنوب غربی ایران و مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد است. این شهر، سرزمینی نسبتاً مرتفع و کوهستانی است. و در شمال شرقی استان واقع شده است.
(برای آشنایی با شهرداری یاسوج کلیک کنید.)
نام
یاسوج یا یاسیج به معنای محلی است که گل‌های یاس در آن به صورت فراوان می‌رویند. وجه تسمیه معتبرتر به شرح ذیل می‌باشد. یاسج: یاسج.[سِ] و [سُ] (اِ) تیر پیکان دار و بعضی گفته اند تیریست که پادشاه نام خود رو بر آن نویسند و یاسچ [سُ] هم آمده است. (برهان) بر گرفته از فرهنگ لغت دهخدا شماره مسلسل :۱۹۴ شماره حرف «ی» چاپ ۱۳۴۵ تیر (جهانگیری) تیر دوکاره (غیاث) نوعیست از تیر در (فرهنگ جهانگیری) در فرهنگ جهانگیری به معنی پیکان گفته شده است، ولی صحیح آن تیر هست نمونه ای از شعرهایی که یاسج در آنها به کار رفته است. نام سلطان خوانده هم بر یاسج سلطان از آنک دل علامتگاه یاسج های سلطان دیده‌اند (خاقانی) یاسجی برکشید و بر پهلوی بچه راست کرد، مادرش در پیش آمد تا سپر آفت شود چون تیر بر ماده راست کرد نرمیش در پیش آمد تا مگر قضا گردان ماده شود. یاسج شه که خون گوران ریخت مگر آتش زبهر آن آنگیخت (نظامی) دست بدار از سر بیچارگان تا نخوری یاسج غمخوارگان (نظامی) ترکان کمین غمزه تو یاسج همه بر کمان نهاده (خاقانی) دی یاسجی ز ترکش جانانت گو شده دل را شکاف و یاسج او در میان طلب (خاقانی) به معنی نیزه نیز نوشته اند (غیاث اللغات) ابن کلمه گاه به صورت مرکب با افعال ذیل به کار رود: با برکشیدن: یاسجی برکشید با نهادن: یاسج همه بر کمان نهاده با خوردن: تا نخوری یاسج غمخوارگان یاسچ (یاسوچ) : [سُ] (اِ) یاسج .. که همان یاسج یا یاسوج هست کلمه یاسیج (اِ) یاسج (یاسوج): عجب دلتنگ و بیمارم زصد بگذشت تیمارم / تو گویی در جگر دارم دو صد یاسیج گرگانی (منوچهری) اکنون به زبان لری بویراحمدی هم بیشتر یاسیچ گفته می‌شود و حال که کلمه یاسج، یاسچ، یاسیج یا یاسوج معنی آن مشخص شد جای سؤال هست که چگونه بر این منطقه اسم یاسوج گذاشته‌اند! شاید این اسم به زمان کیخسرو و نشیمن کردن او در تلخسرو (چهار کیلومتری یاسوج) و رفتن به دنا بازگردد.
پیشینه
اگرچه تا قبل از سال 1342 یاسوج تنها یک روستا در میان دهها روستای دشت سررود بود اما در این سال مرکز فرمانداری کل کهگیلویه و بویراحمد می شود و سپس در سال 1355 به مرکزیت کل استان ارتقا می یابد. پیش از ایجاد شهر یاسوج، در حدود پنج کیلومتری آن، یک شهر قدیمی به نام «تل خسرو» قرار داشت که اینک به جز تپه ای باستانی و یک روستا، اثری دیگر از آن باقی نمانده است.
این شهر در راستای اجرای پروژه تخت قاپوی عشایر و برای اسکان اجباری ایل بویراحمد از سوی حکومت رضا شاه پس از جنگ “تنگ تامرادی” تاسیس شد. در جنگ “تنگ تامرادی”، بویراحمدی ها قشون دولتی را به فرماندهی سرلشکر “حبیب الله شیبانی” شکست دادند و خواب را برچشم رضاشاه حرام کردند تاجایی که شاه، سرلشکر “شیبانی” را به دلیل این شکست برکنار و سپس در یک دادگاه نظامی محاکمه می کند.
پس از جنگ تنگ تامرادی که به شکست ارتش مدرن رضا شاه از بویراحمدیها انجامید، دولتی ها با ایجاد تفرقه و پس از آن کشتن “کی لهراس”، عشایرزاده دلیر بویراحمدی اقدام به تاسیس شهر تلخسرو برای اسکان عشایر بویراحمد کردند. براین اساس احداث اماکن اداری و مسکونی از سال 1309شروع شده و تا ابتدای دهه 20 ادامه داشت. اما پس از شهریور 1320و برکناری رضا شاه از قدرت این شهر توسط برخی از طوایف تخریب و غارت می شود. با این حال تاریخ این منطقه به این شهر خلاصه نمی شود و وجود تپه باستانی “تل خسرو” مربوط به دوره کیانیان، کشف قبرستانی باستانی متعلق به 3500 سال پیش در اطراف این شهر و همچنین وجود محوطه باستانی محمود آباد و مهریان در شمال شرقی و غربی یاسوج و اسامی باستانی مناطقی در کنار این شهر همچون دشت روم، بازرنگ، مزدک و تل زالی حکایت از پیوند دیرینه این شهر با تاریخ باستان دارد. اگر چه برخی از پژوهشگران باستانی معتقدند ساکنین این منطقه را سلسله ای از امرای محلی پارس به نام “بازرنگیان” تشکیل می دادند و برهمین اساس اینجا را بازرنگ می نامند.
کاوش گورستان باستانی یاسوج مربوط به سه هزار و 500 سال پیش، زوایای تاریخی ناشناخته مانده ساکنین باستانی این منطقه را که گوشه و کنار آن از گذشته های دور با نامهای باستانی جاودان مانده، هویدا می کند. با این حال شهر کنونی یاسوج در دهه 40 شمسی و 20 سال پس از تخریب تلخسرو و بازهم با هدف اسکان اجباری عشایر لرزبان بویراحمد که به دلیل خصلت ظلم ستیزی خود پیوسته در جنگ با حکومت مرکزی بودند، تاسیس شد و در آن سالها کارخانه قند به عنوان اولین صنعت در این شهر شکل گرفت. اگرچه امروزه صنعت در این شهر رشد بسیاری داشته و هم اکنون سه شهرک صنعتی در آن فعال هستند.
جغرافیا
شهر یاسوج با ارتفاع 1870 متر از سطح دریا، پربارش ترین شهر در حوزه زاگرس است و میانگین بارندگی بلند مدت در این شهر به 834 میلیمتر می رسد.شهر یاسوج در منطقهٔ اقلیم سردسیری واقع شده و دارای هوای معتدل متمایل به سرد است. در این شهر، میزان بارش برف و باران زیاد می‌باشد و به علت بارش فراوان برف و باران و پوشیده شدن ارتفاعات از برف برای مدت مدیدی از سال، از منابع آب کافی برخوردار می‌باشد.
فرهنگ
اهالی لر این استان که درصد بالایی از جمعیت آن را تشکیل می دهد، برحسب قراین تاریخی متعلق به نژاد آریایی و قوم پارس می باشد. هر چند هیچ قوم و نژادی در زمان حاضر نمی تواند ادعای اصیل یا خالص بودن از خود نماید ولی رویهمرفته با تکیه بر اینکه لرها خود با یک گویش خاص تکلم نموده ، در کنار هم جنگیده ، با هم زندگی مشترک داشته و جزء در زمان حال که با اقوام دیگر ایرانی خویشاوندی نموده اساساً خویشاوندی میان آنها بصورت بسته بوده است می توان به هم نژادی آنان در شکل دهی هویت بومی و قومی آنان توجه داشت. گویش لری به عنوان یکی از بازمانده های زبان پهلوی میانه یا پارسی دری به لحاظ بکر ماندن این منطقه و محفوظ ماندن نسبی آن از فرهنگ های دیگر در این استان تقریباً دست نخورده و منحصر به فرد باقی مانده است.
جمعیت
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۳۴٬۵۳۲ نفر (در ۵۴٬۸۵۰ خانوار) بوده است.
جاذبه ها
- پیست اسکی کاکان
- تنگه تامرادی
- پارک ساحلی یاسوج
- آبشار یاسوج
- دشت راق
- غار ده شیخ‌دنا
- تنگ مهریان
- چشمه میشی
- گورستان لما
ره آورد
جاجیم، مشته بافی، چنته، گبه، عسل طبیعی، گیاهان وحشی کوهی، انگور ، نان توک و نان بلوط ....
اقتصاد
صنایع دستی
در این منطقه به علت وجود کشاورزی و دام‌داری دارای اهمیت زیادی است. قالیچه بافی، جاجیم بافی و جوال بافی از مهم‌ترین صنایع دستی این شهرستان به شمار می‌رود.
صنایع و معادن
بعد از این که یاسوج به مرکز استان کهگیلویه و بویر احمد مبدل شد و اقداماتی جهت پایه ریزی شهر مدرن به عمل آمد، با احداث کارخانه قند یاسوج که مهم ترین صنعت این شهرستان می باشد، بر رونق و وسعت شهر افزوده و مراکز متعدد کشاورزی نمونه در آن ایجاد شد. همچنین، معادن و کان های زیادی در این شهرستان وجود دارد که می توان سنگ، گچ، سنگ آهک و سنگ ساختمانی را نام برد.
