کریم ساعی
موسس جنگلبانی نوین ایران
سال تولد: ۱۲۸۹
محل تولد: مشهد
تحصیلات: فوق لیسانس آمار جنگل
کریم ساعی در ۱۲۸۹ خورشیدی در مشهد به دنیا آمد. او تحصیلات خود را تا پایان دوران متوسطه در زادگاهش گذارند و سپس تصمیم گرفت برای ادامه تحصیل به تهران بیاید و مدرک کارشناسی خود را در مدرسه عالی فلاحت دانشگاه تهران در ۱۳۱۰ خورشیدی با درجه مهندسی به پایان رساند. پس از آن برای ادامه تحصیل بورسیه کشور فرانسه را به دست آورد و برای مدت ۲ سال با دیگر محصلان به خارج کشور اعزام شد و توانست با درجه ممتازی، فارغ التحصیل شود. ساعی پس از آن راهی آمریکا شد و در ۱۳۱۶ خورشیدی کارشناسی ارشد خود در رشته آمار جنگل را از دانشگاه برکلی کالیفرنیا اخذ کرد.
تحصیلات
ساعی تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در زادگاهش به پایان رساند و وارد مدرسه عالی فلاحت دانشگاه تهران، واقع در کرج شد و در سال ۱۳۱۰ خورشیدی با درجه مهندسی فارغ‌التحصیل شد. در فاصله سال‌های ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۳ که محصلین ایرانی به خارج کشور اعزام می‌شدند، کریم ساعی نیز با مشخصات فردی «میرزا کریم‌خان ساعی، فرزند مرحوم علی‌اکبرخان، متولد ۱۲۸۹، نمره و محل صدور هویت ۲۱۵۰۵ - مشهد، معدل کل نمرات ۵/۲۲۸» با قبولی در چهارمین دوره اعزام محصلین به خارج از کشور برای مدت دو سال به مونپلیه در انستیتو اگرونومیک فرانسه رفت و با درجه ممتاز فارغ‌التحصیل شد.
به دلیل موفقیت‌های پی‌درپی در همان سال‌های تحصیل در فرانسه مجله روودوبوآ (به فرانسوی: Revue de bois) با چاپ عکس و زندگینامه اش، او را یکی از نوابغ و نوادر علمی معرفی کرد. پس از آن، ساعی به آمریکا اعزام شد و در سال ۱۳۱۶ فوق لیسانس خود در رشته آمار جنگل از دانشگاه برکلی کالیفرنیا گرفت
فعالیت های اجرایی
بعد از بازگشت به ایران در همان سال در اداره کل کشاورزی مشعول به کار شد و نخستین تشکیلات جنگلبانی ایران را در واحدی به نام دایره جنگل با یک کارمند و یک میز و دو صندلی در اداره کل فلاحت تأسیس کرد. در سال ۱۳۱۷ ریاست دایره جنگل را به عهده گرفت و پس از آن موفق شد اداره جنگلبانی را در سال ۱۳۱۹ خورشیدی تاسیس کند. اما به همین‌جا بسنده نکرد و گزارشی مبنی بر لزوم ایجاد تشکیلات جنگلبانی نوشت و آن را به وسیله شخصی به نام رام که رئیس کل وقت کشاورزی بود به اطلاع رضاشاه پهلوی رساند.
در نیمه دوم سال ۱۳۲۰ خورشیدی اداره کل کشاورزی به وزارت کشاورزی و در سال ۱۳۲۱ خورشیدی اداره جنگلبانی به اداره کل جنگل‌ها تبدیل شد و سازمان منطقه‌ای جنگلبانی در گیلان، تنکابن، مازندران و گرگان زیر نظر روسای ادارات کشاورزی شروع به کار کرد. در همان سال با همراهی جمعی از همکاران و یارانش، قوانین و مقررات جنگل را تدوین کرده، آن را به تصویب مجلس آن زمان رساندند.[۱] ریاست او بر اداره جنگلبانی دوام چندانی نداشت، زیرا سو استفاده‌کنندگان و غارتگران منابع طبیعی که از تدوین مقررات و قانون جنگل ناراضی بودند، او را با تشکیل پرونده‌ای روانه دیوان کیفری و از کار برکنار کردند.
در سال ۱۳۲۱ خورشیدی به پیشنهاد او و پشتیبانی احمدحسین عدل رئیس وقت دانشکده کشاورزی کرج، رشته جنگل را تاسیس کرد و خود او به عنوان مدرس مشغول به تدریس این رشته در دانشگاه تهران شد. از سال ۱۳۲۴ پس از انتقال دانشکده کشاورزی از فلاحت به دانشگاه تهران، رشته جنگل توسعه بیشتری پیدا کرد. او در سال ۱۳۲۵ در شورای دانشکده کشاورزی به همراه دکتر تقی بهرامی و منصور عطائی عضویت یافت و با عنوان استاد جنگل و مراتع به آموزش دانشجویان مشغول شد. در آن سال اعضای هیئت علمی دانشکده کشاورزی بیست و هفت نفر بودند که در سال ۱۳۵۵ به ۱۲۳ نفر رسید.
سرانجام در روز پنجشنبه چهارم دی ۱۳۳۱ خورشیدی کریم ساعی در راه بازگشت از یک مأموریت پژوهشی از شیراز به تهران در اثر سقوط هواپیمای مسافربری شرکت هواپیمایی ایران نزدیک فرودگاه مهرآباد جان خود را از دست داد. در این سانحه بیست و چهار تن از سرنشینان هواپیما کشته شدند. بنا بر وصیت کریم ساعی، او را در دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران به خاک سپردند.
پروژه احداث پارک ساعی و فضای سبز خیابان ولیعصر
پارک ساعی تهران و چنارهای رشید و سر به فلک کشیده خیابان ولیعصر یادگار فراموش نشدنی و آثار ماندگار اوست. او معتقد بود تا چند سال آینده مناطق مسکونی و صنعتی توسعه می یابد و درختان به منزله ریه های شهرهای آلوده ایفای نقش می کنند. خیابان ولی عصر تهران با چنارهای ۷۰ ساله و پارک ساعی تهران تنها گوشه کوچکی از خدمات کریم ساعی برای رفاه حال شهروندان تهرانی بود. او رفاه جامعه را در آسایش افراد و محترم شمردن حقوق شهروندان می دانست و نخستین فردی بود که به توسعه فضای سبز شهری در تهران پرداخت. خیابان ولیعصر تهران به عنوان یادگار ارزنده استاد ساعی در کنار شانزلیزه پاریس و هاید پارک لندن همچنان می درخشد و هویت تاریخی تهران را به رخ جهانیان می کشد. چنارهایی که او در دو طرف خیابان ولیعصر از میدان تجریش تا میدان راه آهن کاشت، طولانی ترین خیابان پایتخت را در مدت کوتاهی به یکی از زیباترین خیابان های ایران و جهان بدل کرد.
پس از استاد ساعی و در ۱۳۳۴ خورشیدی، تدریس جنگل و چوب شناسی به عهده شاگرد پرتوان رضا حجازی سپرده شد. وی برای گسترش و تجهیز آزمایشگاه جنگل و چوب شناسی تلاش های فراوانی کرد از جمله دوره آموزشی تخصصی جنگل را در دانشکده دایر کرد و سرانجام در ۱۳۳۸ نخستین دانش آموختگان متخصص رشته جنگل، آماده خدمت در کشور شدند. ساعی را پدر جنگل بانی ایران لقب داده اند، اما امروز با گذشت ۶۸سال از مرگ زود هنگام او، هنوز کمتر فردی از عامه مردم و مسئولان شهری و کشوری از خدمات ارزنده اش آگاه هستند.
جوایز و افتخارات
کریم ساعی را "پدر جنگلبانی ایران" لقب داده‌اند. او در سال ۱۳۲۱ نشریه‌ای به نام «شمه‌ای درباره جنگل‌های ایران» منتشر کرد و در سال ۱۳۲۷ جلد اول و در سال ۱۳۲۹ جلد دوم کتاب جنگل‌شناسی را که اولین کتاب جنگل‌شناسی در ایران بود، منتشر کرد و اساس اطلاعات علمی جنگلبانان کشور را پایه ریزی کرد. همچنین در پانزدهم آذر ۱۳۲۸ نشریه مخصوص کارکنان بنگاه جنگل‌ها را با عنوان خبرنامه بنگاه جنگل منتشر کرد که اولین نشریه ایرانی در زمینه منابع طبیعی بود. این نشریه با نام فصلنامه جنگل و مرتع به حیات خود ادامه می‌دهد.
او در سال ۱۳۲۹ پارک ساعی تهران را به صورت یک پارک جنگلی طراحی کرد. همچنین چنارهای سر به فلک کشیده خیابان ولیعصر از آثار ماندگار اوست. ساعی معتقد بود تا چند سال آینده مناطق مسکونی و صنعتی توسعه پیدا می‌کنند و این درختان به منزله ریه‌های شهر آلوده، ایفای نقش خواهند کرد. او اولین کسی بود که به توسعه فضای سبز شهری در تهران پرداخت و به کشت گونه‌های عرعر، سرو، کاج، چنار در تهران و اطراف آن پرداخت.
کریم ساعی کسی بود که تدریس جنگل‌شناسی را برای اولین بار در دانشکده کشاورزی کرج شروع کرد و خشت اولیه آزمایشگاه جنگل و چوب‌شناسی را بنیان نهاد. او اولین فردی بود که برای شناسایی و طبقه‌بندی جنگل‌های ایران به سفرهای علمی مختلفی در سراسر نقاط کشور پرداخت و مساحت جنگل‌های ایران را در آن زمان ۱۸ میلیون هکتار ارزیابی کرد.
یکی دیگر از خدمات پر ارزش ساعی، سازماندهی اداره جنگلبانی کشور بود. او برای اولین بار قانون جنگلبانی و جنگل‌داری را به تصویب رساند و توانست جنگل‌های ایران را از تاراج متجاوزان نجات دهد. پس از آن کلاس‌های تخصصی آموزش عالی جنگل را دایر کرد تا کادر متخصص در امور جنگلبانی و جنگل‌داری تربیت کند. او موسس جنگلبانی نوین ایران، پایه‌گذار جنگل‌ها و مراتع کشور است.
