خانه‌ها در کشورهای مختلف آنچنان کوچک شده اند که به خانه‌های مینیاتوری، نانو آپارتمان، خانه‌های تابوتی، قوطی کبریتی، بند انگشتی و …، استودیو آپارتمان شهرت دارند. مساحت این آپارتمان‌ها معمولاً بین ۲۵ تا ۴۵ مترمربع است . خانه‌هایی به مراتب کوچک‌تر از این متراژها نیز در کشورهایی از جمله ژاپن، کره‌جنوبی و چندین پایتخت اروپایی وجود دارد. این روزها بحث مسکن از مسایل مهمی است که توجه دولتمردان را به خود معطوف کرده و در این زمینه طرح‌های مختلفی برای بهبود وضعیت این بازار و به تعادل رساندن عرضه و تقاضا مطرح و عملیاتی شده است. بالابودن هزینه های خرید مسکن در پایتخت ها موجب شده است که ایده ساخت خانه‌های ۲۵ و ۳۵ متری نیز مطرح شود؛ ایده ای که تجربه‌های جهانی دارد، اما هنوز بر سر اجرای آن میان موافقان و مخالفان اختلاف نظر جدی به چشم می‌خورد. مقاله زیر به بررسی دلایل استفاده از آپارتمان های کوچک در جهان می پردازد.
به طور معمول یک میکرو آپارتمان بین ۱۲ تا ۳۲ مترمربع بوده و متشکل از یک اتاق نشیمن و بعضاً یک اتاق خواب است که به شکل مبله بین ۱۲ تا ۲۴ ماه اجاره داده می‌شوند. این نوع آپارتمان کوچک به گونه‌ای طراحی شده که آشپزخانه، سرویس‌های بهداشتی و سایر امکانات عمومی در یک سطح مسطح بدون فاصله چندانی در کنار هم قرار می‌گیرند. این واحدهای کوچک در مناطق شهری می‌توانند مزایایی را برای سازنده داشته باشند. اگرچه ساخت این واحدهای میکرو در هر مترمربع هزینه بالاتری را برای سازنده در بردارند، اما به دلیل رونق در بخش اجاره آنها و درآمد بالا، می‌توانند هزینه مضاعف ساخت را به سرعت جبران کنند.
در واقع طرح خانه‌های نقلی یا میکرو آپارتمان‌ها مختص ایران و تهران نبوده و در بسیاری از شهرهای متراکم و گران اروپایی، آمریکایی و کشورهای توسعه یافته مانند ژاپن و سنگاپور دیده می‌شود.
توکیو، پاریس و لندن از جمله شهرهای توسعه یافته‌ای هستند که به دلیل کمبود فضای ساخت‌وساز و جمعیت زیاد، با افزایش تقاضا به زندگی در "میکرو آپارتمان‌هایی" به مساحت ۸ متر مربع روبرو شده‌اند. در آمریکای لاتین نیز شهر سائوپائولوی برزیل و بوگوتا پایتخت کلمبیا شاهد بیشترین حجم از ساخت‌وساز آپارتمان‌های کوچک به متراژ ۱۰ تا ۱۵ مترمربع است.
میکرو آپارتمان ها به عنوان الگوی جهانی
ژاپن کشوری است که بیشتر مردم در آن به کار و درآمد فکر می‌کنند، زنان خانه‌دار نیز از این امر مستثنا نیستند و شغلی برای خود فراهم می‌کنند. به همین دلیل خانه در فرهنگ ژاپنی به عنوان محلی برای خواب و کسب آرامش تعریف شده است. میهمانی‌ها در خانه افراد برگزار نمی‌شود بلکه کافه‌ها و رستوران‌ها برای این کار در نظر گرفته می‌شود. خانه‌های ژاپنی‌ها متراژ کمی دارند و این امر برای افراد مساله مهمی نیست.
آمارها نشان می‌دهد در سال‌های اخیر، زوج‌های جوان ژاپنی به خانه‌های کوچک در مرکز شهر توکیو علاقه بیشتری نشان می‌دهند و این خانه‌های کوچک بندانگشتی را به خانه‌های بزرگ حومه شهر که ممکن است ارزان‌تر و با وام بیشتر و سهل‌الوصول‌تر باشد، ترجیح می‌دهند.
آلمان نخستین پروژه آپارتمان‌های کوچک را در سال ۲۰۱۱میلادی توسط یک پیمانکار در شهر فرانکفورت کلید زد. طراحی اولیه این آپارتمان‌ها به منظور استفاده دانشجویان صورت گرفت اما نه تنها دانشجویان که کارمندان و شاغلان فرانکفورت نیز از خرید و اجاره این آپارتمان‌ها استقبال کردند.
چین نیز برای حل بحران مسکن به سراغ خانه‌های پیش ساخته کوچکی رفته که کمتر از ۲۴ ساعت به هم وصل می‌شوند. در همسایگی چین، اما هنگ‌کنگی قرار دارد که به دلیل وضعیت اقلیمی و جغرافیایی و افزایش جمعیت مجبور شده است به سمت خانه‌های تابوتی یا کپسولی برود؛ خانه‌هایی که کمتر از۵ متر هستند.
۸۰ درصد از مردم سنگاپور در خانه‌هایی زندگی می‌کنند که دولت ساخته است و جالبتر اینکه عمده آنها قراردادهای ۹۹ ساله اجاره به شرط تملیک دارد. هم‌اکنون بیش از یک میلیون مسکن دولت‌ساخته با متراژ ۴۵ تا ۹۰ متر مربع در سنگاپور وجود دارد که عمده آنها در حدود بیست شهر جدید که اطراف پایتخت بنا شده قرار دارند. هنوزهم هر ساله دولت سنگاپور اقدام به فروش واحدهای جدید با قیمت پایین‌تر از بازار به خانواده‌هایی می‌کند که برای اولین بار اقدام به خرید خانه می‌کنند.
سه تا چهار سال طول می‌کشد تا واحدهای هر خانواده آماده شود و سپس با اجاره‌های ۹۹ ساله، عملاً مالک آن هستند. در عین حال بازار استودیو آپارتمان ها در این کشور آسیایی هر روز داغتر شده و تمایل مردم برای زندگی در این خانه های کوچک نیز هر روز بیشتر می شود.
قدرت خرید خانه در انگلستان سالانه رشد منفی دارد و صاحب‌خانه شدن در این کشور بسیار دشوار است. تنها ۲۰ درصد از جمعیت جوان در انگلستان صاحب‌خانه بوده و ۸۰ درصد از افراد ۲۵ تا ۳۵ سال اجاره‌نشین هستند. در انگلیس نیز مقیاس خانه‌ها روز به روز کوچک و کوچک‌تر شده تا ساکنان بیشتری را در خود جای دهند.
کاهش نرخ مالکیت در آمریکا باعث شده تا افراد بیشتری به جمعیت اجاره‌نشین این کشور اضافه شوند. قدرت خرید خانه در آمریکا شاید همچنان مانند سابق باشد اما جذابیت خرید خانه در آمریکا کاهش یافته است و افراد کمتری علاقه به پس‌انداز و خرید خانه دارند. در بسیاری از مناطق آمریکا مانند سانفرانسیسکو، نیویورک و منهتن قیمت خرید خانه بسیار بالاست و با سطح درآمد افراد تفاوت بسیاری دارد.
به تازگی در برخی ایالت‌های آمریکا به این سبک ساخت خانه روی آورده‌اند. مثلا در ایالت کلمبیای این کشور این سبک خانه‌سازی باب شده است. خانه‌هایی که به نوشته وال‌استریت ژورنال، در گذشته نماد زندگی سخت و بدبختی آدم‌ها بود اما اکنون به عنوان یک طراحی مدرن در آمریکا مورد توجه قرار گرفته است.
دلایل رشد میکرو آپارتمان ها در جهان
افزایش میزان تقاضا
این روزها با توجه به رشد سریع جمعیت و تغییر در ساختار شهرنشینی، سبک زندگی مجردها و زوج‌های جوان نیز تغییر یافته و همین امر موجب افزایش حجم میزان تقاضا برای اجاره انواع خانه و آپارتمان‌های کوچک شده است. البته بسیاری از دولت‌ها این موضوع را ناامیدکننده عنوان کرده‌اند و چندان موافق با این دگرگونی در نحوه زندگی و تغییر در روند ساخت و سازها نیستند. کشورهایی همچون آلمان، سوئد، اتریش، ایرلند و لهستان از سال ۲۰۱۸ میلادی بیشترین حجم سرمایه‌گذاری در بخش ساخت آپارتمان‌های میکرو را داشتند. آلمان نیز یکی از کشورهایی است که پیش‌بینی شده زندگی مجردی در آن تا سال ۲۰۴۰ میلادی به ۱۹.۳ میلیون نفر برسد که این رقم بسیار نگران‌کننده خواهد بود. از این رو از سال ۲۰۱۸ میلادی تاکنون، حجم معاملات آپارتمان‌های کوچک تا ۸۵ درصد به ویژه در شهرهای برلین، هامبورگ و فرانکفورت رشد پیدا کرده و ارزش آن به ۱.۱ میلیارد یورو رسیده است.
موقعیت ساخت
اکثر میکرو آپارتمان‌ها در مراکز شهرها و فضاهای اداری و تجاری خاص ساخته می‌شوند که جوانان شاغل، دانشجویان و زوج‌های جوان به منظور رفت و آمد آسان و دسترسی به مراکز مختلف، آنها را انتخاب می‌کنند. شهرهای بزرگ که امکانات لازم را در خود جای داده‌اند، شاهد رشد جمعیتی بالا هستند و از این رو بسیاری از افراد به خصوص دانشجویان مهاجر برای دسترسی آسان به همه این امکانات ترجیح می‌دهند از آپارتمان‌های میکرو با هزینه پایین‌تر استفاده کنند.
گروه‌های سنی مختلف با اهداف متفاوت: سبک زندگی جوانان, بازنشستگان، زوج‌های جوان و سفرهای شغلی و مکرر در مسافت‌های مختلف سبب شده تا بازار میکرو آپارتمان‌ها با طیف وسیعی از افراد مختلف با اهداف و خواسته‌های متفاوت رو به رو شود. اما مشترکات بین همه این افراد مکان مناسب، مبله طبیعی و اجاره کوتاه مدت این آپارتمان‌های کوچک است. همچنین این نوع سرمایه گذاری خرد می‌تواند فرصت‌های چندوجهی را برای تمام نسل‌ها به وجود آورد که هرکدام اهداف مختلفی را برای مصرف‌کننده در پی خواهند داشت.
سرمایه اولیه کمتر
با توجه به رشد سریع جمعیت و ایجاد اختلاف طبقاتی در سطح بسیار بالا، تمامی افراد تمایل دارند که به یک امنیت اقتصادی نسبی دست پیدا کنند. حال بازار آپارتمان‌های کوچک برای افراد مجرد و زوج‌های جوان یکی از بهترین گزینه‌ها برای دستیابی به این هدف کوتاه‌مدت اقتصادی است. همچنین برخی از کارشناسان معتقدند که این بازار می‌تواند سبد سهام افراد را با سرمایه گذاری در بخش املاک و مستغلات متنوع کند.
سودآوری در حین سرمایه‌گذاری ایمن
اندازه و ماهیت این آپارتمان‌های کوچک به گونه‌ای است که هزینه کمتری را نیاز دارد و در عین حال سوددهی خوبی می‌تواند داشته باشد. این میزان سوددهی با توجه به هزینه صرف شده، از امنیت سرمایه‌گذاری بسیار بالایی نیز برخوردار است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. سود دوم این بازار هم مربوط به اجاره آن است که به دلیل پایین‌تر بودن، می‌تواند برای افرادی با درآمد پایین صرفه‌جویی اقتصادی را در برداشته باشد.
با تمام این اوصاف برخی از کارشناسان و مسئولان دولتی در اروپا، توسعه بازار آپارتمان‌های کوچک و میکرو را چندان خوشایند نمی‌دانند و این روند صعودی را مانعی برای افزایش کیفیت سطح زندگی افراد و خانوارها عنوان کرده‌اند.
طراحی و سازه میکرو آپارتمان ها
هر کدام از کشورها در ساخت خانه‌های با متراژ پایین، طراحی خاص خود را دنبال می‌کنند. به طور نمونه در ژاپن این خانه‌ها در فضایی به مساحت حدود ۱۰ مترمربع و در چندطبقه ساخته می‌شوند؛ آجرها به قدری باریک هستند که تنها فضای بخش‌های مختلف منزل را از هم جدا می‌کنند و جعبه‌های فلزی متعددی وجود دارند که به گونه‌ای در هم ادغام شده‌اند تا با چیده‌شدن در فضایی کوچک و به شکلی پیچیده اما در عین حال کم‌جا و کارآمد، فضای لازم برای قراردادن وسایل را فراهم کنند. مساحت این آپارتمان‌ها معمولا بین ۲۵ تا ۴۵ متر مربع است. در آمستردام هلند نیز خانه‌هایی دیده می‌شود با عرض بسیار کم. همچنین در اسکاتلند خانه‌هایی باریک با عرض چند متر و با ارتفاع بلند ساخته شده است.
با گسترش ساخت‌وساز واحدهای کوچک متراژ، استودیوهای معماری نیز هر روز به طراحی این دست خانه‌ها می‌پردازند و یا ایده هایی برای مبلمان و دکوراسیون فضاهای کم جا ارائه می‌کنند.
در جهان آپارتمان‌های نقلی اگر چه از نظر مساحت با انتقادهای روبروست اما جانمایی این واحدهای مسکونی در مراکز شهری و مجاورت دانشگاه‌ها به دلیل کاهش فاصله محل زندگی با محل کار با استقبال جمعیت جوان به عنوان نیروی فعال کار و همچنین مشغول تحصیل روبرو شده است.
تجربه دیگر کشورها نشان داده ساخت خانه‌های متراژ پایین در نقاط مختلف شهر می‌تواند تا حدودی عدالت اجتماعی را برقرار کرده و منجر به حفظ سرمایه قشر ضعیف جامعه و امیدی برای خانه‌دار شدن آنها و افزایش متراژ خانه‌هایشان در آینده باشد. عرضه این واحدها با در نظر گرفتن همه نیازهای بهداشتی، پخت‌وپز و سکونت و همچنین متناسب با زیرساخت‌های شهری می‌تواند قیمت‌های بسیار زیاد بازار مسکن را تا حدود زیادی مدیریت کند.
شیوه اجرا و مکان‌یابی برای استقرار این واحدها و چگونگی واگذاری نیز بسیار مهم است. آینده تمدن‌های جهان در گروی طراحی و ساخت مناسب شهری است و به‌طور حتم با توجه به رشد جمعیت و طراحی خوب و کارآمد، منازل مسکونی کوچک می تواند از مهم‌ترین اولویت‌های شهرسازی آینده باشد.
