اولین بار، پارکهای جیبی در سال ۲۰۰۵ و در شهر سانفرانسیسکوی آمریکا ایجاد شدند. در آن سال، فروشندگان، بخش کوچکی از فضای پارک خودروها در مقابل مرکز تجاری خود را با چیدن میز و صندلی‌هایی برای استراحت مشتریانشان، در معرض استفاده راحت تر آنها قرار می دادند. در این مقاله به تعریف پارک های جیبی و بررسی تحولات سانفرانسیسکو بعد از پیدایش پارکلت ها می پردازیم.
پارک جیبی چیست؟
پارکلت‌ها، پارک های جیبی که به Mini Park یا پارک های کوچک معروف هستند، استراحتگاه‌های خیابانی یا پارکهای سیار؛ فضاهای باز شهری در مقیاس کوچک هستند؛ فضاهای کوچکی که توسط ساختمانهای تجاری یا خانه ها احاطه شده و بافت متراکم شهری را از هم جدا می کنند.
عملکرد این پارک های کوچک به عنوان پارک های محله ای کوچک مقیاس است و گستره ای از نیازها را برطرف می کنند. کارکرد این پارک ها شامل رویدادهای کوچک مانند زمین بازی برای کودکان، فضای استراحت یا ملاقات دوستان یا مکان خوردن غذا و … است. این پارک ها می توانند پناهگاهی در برابر شلوغی های شهر و همچنین مکانی برای استراحت و تمدد اعصاب باشند. به علت محدود بودن پارک و متنوع بودن نیازهای کاربران، ممکن است درگیری بین گروه های مختلف بالا گیرد، در نتیجه در سازماندهی پارکهای جیبی، طراحان اغلب باید به گونه ای عمل کنند که همه افراد بتوانند همزیستی مسالمت آمیزی در کنار هم داشته باشند.
یکی از مشخصات ویژه و منحصر بفرد پارک های جیبی این است که ممکن است از فضاهای خالی یا فضاهای فراموش شده ایجاد شوند. اما متاسفانه ساخت این پارک ها بسیار آسانتر از نگهداری آنهاست، چرا که بدون طراحی کارآمد، حمایت جامعه، استفاده و نگهداری از آن، رو به ویرانی می گذارند. همچنین این پارکها می توانند قطعه زمینی برای حیوانات و مخصوصاً پرندگان در شهر باشند. طبیعتاً این پارکها معمولاً پراکنده بوده و به یکدیگر متصل نیستند چرا که اغلب به گونه ای جدا، در مکانهایی که فرصت طراحی بوده، ایجاد شده اند .این پارکها اگر در کناره مسیرهای سبز یا مسیرهای دوچرخه سواری قرار گرفته باشند، می توانند بهم متصل باشند که در این حالت برای افراد پیاده قابل مشاهده و استفاده هستند. این پارکها می بایست در مناطق با تردد زیاد افراد پیاده واقع شوند تا امن باقی مانده و کارکرد داشته باشند.
پارک های جیبی چه مزایایی دارند؟
پارکهای جیبی شهری؛ فضاهایی قابل انتقال به مکان‌های دیگر هستند که در صورت نیاز، امکان استفاده از آنها در سایر نقاط شهری وجود دارد. این فضاهای غالبا سبز هستند و به طور رایگان در اختیار عموم مردم قرار می‌گیرد، چرا که سازندگان آنها، صرفا برای بازاریابی یا اهداف تجاری، به ساخت این فضاها می‌پردازند. دسترسی به این مکان‌های کوچک برای تمام مردم با هر توانایی جسمی یا سنی امکان پذیر است و هیچ مانعی برای افراد ویلچرنشین در بهره‌گیری از آنها وجود ندارد.
علاوه بر این، پارکلت‌ها امکان افزایش تعامل بین ساکنان یک منطقه را افزایش می‌دهند و خیابان ها را به مکان هایی برای استفاده بیشتر، تبدیل می کند. همچنین، امنیت عابران پیاده را افزایش می‌دهند، ترافیک خودروها را از طریق اشغال محل پارک وسایل نقلیه، به حداقل ممکن می‌رسانند، ایجاد تردد در فضای سبز را در میان ساکنان منطقه ترویج می‌دهد و کسب و کار محلی را به طور قابل توجهی، رونق می‌بخشد.
مولفه‌های موثر در موفقیت پارک های جیبی چیست؟
مشارکت مردم، نهادهای مختلف و صاحبان مراکز تجاری برای نصب پارکلت‌ها نقش مهمی در افزایش اثربخشی آنها در زیست‌پذیری شهرها، ایفا می‌کند. اگر در طول روز به نظارت بر پارکلت‌ها افزوده شود، اهمیت آنها نیز از دید مردم افزایش می‌یابد و به تدریج بر تعداد افرادی که از این فضاهای عمومی کوچک بهره مند می شوند نیز افزوده می شود. بدیهی است که ایجاد تعامل بین شهروندان، در افزایش ایمنی مکان‌های عمومی موثر است و به همه اقشار جامعه، حس راحتی در مکان‌های عمومی و تعلق نسبت به آنجا را می‌دهد.
علاوه بر این، مشارکت افرادی از گروه های مختلف و مراکز فرهنگی در نظارت مدوام بر فعالیت پارکلت‌ها می‌تواند به برگزاری رویدادهای مختلف در این فضاهای کوچک منجر شود و برای آنها و خود شهر، هویتی مثبتی را خلق کند.
عملکرد زیست محیطی پارک های جیبی
ایجاد پارک های جیبی در سراسر فضای شهر به نفع محیط زیست شهری است، چرا که شهروندانی که پیاده روی برایشان بسیار کوتاه تر از رانندگی برای رسیدن به آن مقصد مشخص است، می توانند در مسیرهایی که پارک های جیبی واقع شده، تردد کنند که در این صورت مزایایی از جمله کاهش میزان آلودگی، کاهش ترافیک و کاهش استفاده از سوختهای فسیلی را به همراه دارد.
با این هدف، پارک های جیبی می توانند فشار را از روی پارک های وسیع و فاصله دار شهری بردارند (فضاهای بازی و دیگر فضاهایی که پارک های جیبی می تواند نیاز آنها را برای افراد محله برآورده کند) و می توان پارک های وسیع شهری را به مسکن طبیعی و عملکرد زیست محیطی اختصاص داد. همچنین گیاهان سبز در پارک های جیبی می توانند وضعیت اقلیم را تنظیم و به عنوان ریه های شهر عمل کنند و سطوح نفوذپذیر و تصفیه کنندگی شهر را نیز افزایش دهند.
سانفرانسیسکو و پارک های جیبی
پارکلت‌ها که در بسیاری از فرهنگ‌ها با عناوینی مانند استراحتگاه‌های خیابانی، پارکهای جیبی، پارکهای سیار یا مبلمان خیابانی شناخته شده اند، اغلب در نتیجه تعامل و مشارکت بین مقامات شهری، صاحبان مراکز تجاری و خود مردم شکل می‌گیرد. این فضاهای عمومی کوچک، از سمت پیاده‌روهایی با عرض کم، به سمت خیابان‌ها امتداد پیدا می‌کند و جای پارک یک یا دو خودرو را در بر می‌گیرد. مردم در این پارکهای کوچک اغلب به استراحت، خوردن و نوشیدن و در بسیاری از موارد برقراری تعامل با سایرین می‌پردازند.
سانفرانسیکو؛ پیشرو شهرهای جهان در ایجاد پارکلت‌ها به شمار می‌رود که در آن، فروشندگان در سال ۲۰۰۵ برای اولین بار فضاهای کوچکی از مقابل محل تجارت خود را به چیدن میز و صندلی برای استراحت مشتریان اختصاص دادند، با این حال جنبش ایجاد پارکهای جیبی شهر به شکل رسمی در سال ۲۰۰۹ شکل گرفت. این فضاهای سبز، اغلب توسط مردم و بدون دخالت مدیران شهری در نزدیکی بازارها ایجاد می‌شود، به همین دلیل، با توجه به نیاز هر مکان، ممکن است کاربرد و ظاهری متفاوت با دیگری به خود بگیرد.
در نتیجه، امروزه مردم و فعالین کسب و کارهای مختلف از مزایای متعدد وجود پارکهای جیبی در نزدیکی محل زندگی یا کار خود آگاه شده اند و این فضاهای سبز را ایجاد کرده اند.
تحولات سانفرانسیسکو پس از ظهور پارک های جیبی
پس از ایجاد رسمی پارکلت‌ها در سانفرانسیسکو، تغییرات زیادی در سراسر شهر اتفاق افتاد که مهم ترین آنها؛ تامین رفاه و امنیت شهروندان بود. گزارشات نشان می دهد که از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۵، رفت و آمد عابران پیاده در سراسر خیابان‌های دارای پارکلت به میزان چهار درصد افزایش یافت، دوچرخه سواری با افزایش ۱۱ درصدی مواجه شد، تعداد ۱۶۰ فضای پارک خودرو به احداث پارکهای کوچک تعلق گرفت که این میزان برابر با پنج هزار و ۶۰۰ متر مربع از فضاهای خیابانی بود و در نهایت ۶۱ درصد عابران پیاده، از افزایش امنیت خود در حین تردد، رضایت داشتند.
منبع
معمار منظر
ایمنا
