به نقل از همشهری آنلاین، پیروز حناچی شهردار تهران در یادداشتی با عنوان «گزارش به مردم درباره آلودگی هوا» در روزنامه همشهری نوشت: پایداری هوا و استمرار پدیده اینورژن (وارونگی دما) که عمدتا در فصول سرد سال اتفاق می‌افتد موجب تشدید رخداد آلودگی هوا در تهران می‌شود. از ابتدای سال‌جاری تا دهم دی‌ماه، شهر تهران دارای ۱۵روز پاک، ۱۸۷روز قابل‌قبول، ۸۱ روز ناسالم برای گروه‌های حساس و ۳ روز ناسالم بوده است.
آلاینده شاخص هوا در فصل بهار و تابستان در پایتخت «آلاینده ازن» و در۶ماهه دوم سال، «آلاینده ذرات معلق کمتر از ۲.۵میکرون» است. این ذرات از ۲منبع متحرک و ثابت تولید می‌شوند. براساس سیاهه انتشار آلودگی شهر تهران در سال۱۳۹۶، ۴۰درصد از آلاینده‌ها مربوط به منابع ثابت بوده که شامل نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، منابع آلاینده خانگی، تجاری و اداری می‌شود و ۶۰درصد نیز از مجموع منابع متحرک مشتمل بر کامیون‌ها، اتوبوس‌ها، خودروهای سواری و موتورسیکلت‌ها تولید می‌شود.
براساس گزارش سیاهه انتشار، کامیون‌ها ۱۵.۷ درصد، اتوبوس‌ها به‌جز اتوبوس‌های شرکت واحد ۷.۴درصد، اتوبوس‌های شرکت واحد ۵.۷درصد و مینی‌بوس‌های دیزلی ۴درصد از این سهم را به‌خود اختصاص می‌دهند؛ درحالی‌که خودروهای سواری و موتورسیکلت‌ها به‌ترتیب سهمی بالغ بر ۱۴ و ۱۰درصد در تولید آلودگی هوا دارند.
هم‌اکنون مهم‌ترین سند بالادستی در موضوع آلودگی هوا در کشور، قانون هوای پاک است که در سال۱۳۹۶ ابلاغ شد. قانون هوای پاک موسوم به «قانون نفس» در ۳۴ماده، محورها و تکالیف دستگاه‌ها درباره منابع متحرک و ثابت مولد آلودگی هوا را صراحتا مشخص کرده است.
از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، تولید و عرضه سوخت استاندارد، ارتقای استاندارد خودروهای نو، تجدید و توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی، تبیین شرایط اضطرار آلودگی هوا، پایش و کنترل آلودگی صنایع، آلایندگی موتورخانه‌ها و سامانه‌های احتراق خانگی، بیابان‌زدایی و مقابله با گردوغبار، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و ایجاد شعب تخصصی رسیدگی به تخلفات محیط‌زیست در مراجع قضایی از اهم مواردی است که در این قانون مطرح شده است. با وجود گذشت ۳سال از ابلاغ این قانون و به‌رغم تهیه بالغ بر ۱۱آیین‌نامه اجرایی متأسفانه روند اجرای قانون هوای پاک بسیار کند و بطئی بوده است.
درحقیقت اگر در همین مدت نیز حرکت دستگاه‌های مسئول متناسب با محورها و تکالیف پیش‌بینی‌شده در قانون انجام می‌شد، روزهای ناسالم کمتری را در شهرهای بزرگ کشور شاهد بودیم. عدم‌اسقاط خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده مطابق برنامه پیش‌بینی‌شده در آیین‌نامه ماده۸ قانون، توزیع نامناسب سوخت نفت‌گاز یورو۴ در جایگاه‌های کلانشهرها و محورهای مواصلاتی که دقیقا در آیین‌نامه ماده۴ قانون تعیین شده بود، ارتقای استاندارد خودروهای بنزینی که باید از ابتدای سال۹۸ اجرا می‌شد و به دلایلی معوق ماند، تجدید کند ناوگان حمل‌ونقل عمومی، تداوم مصرف سوخت مازوت در نیروگاه‌ها و صنایع کلانشهرها به‌رغم ممنوعیت استفاده در فصول سرد سال و بسیاری از محورهای مؤثر در کاهش آلودگی هوا که برخی به‌واسطه تحریم‌ها و مشکلاتی که کشور با آن مواجه است امکان تحقق نیافت و بعضی نیز به‌دلیل در اولویت نبودن مسائل زیست‌محیطی مشمول زمان شدند، همگی از عوامل تشدید آلودگی هوا هستند.
اقدامات مثبت انجام‌شده در زمینه معاینه فنی خودروها، توسعه خطوط مترو، اجرای طرح‌های مدیریت ترافیک، بهبود کیفیت سوخت بنزین از منظر بنزن و آروماتیک‌ها و حذف سرب از سوخت، در مقابل روند فزاینده بارگذاری‌ها در تهران به‌ویژه افزایش خودروهای شخصی موجب شد که این اقدامات نتوانند محملی اثرگذار برای مقابله با آلودگی هوا در شرایط وارونگی دما باشند؛ هرچند توانستند از روزهای ناسالم و بار آلودگی هوا بکاهند.
امسال همزمانی آلودگی هوا با بیماری کرونا نیز شرایط متفاوت و پیچیده‌ای را برای شهرهای بزرگ کشور فراهم کرده است؛ از یک سو مواجهه با آلاینده ذرات معلق هوا می‌تواند منجر به تشدید بیماری‌های قلبی و ریوی و تضعیف سیستم ایمنی بدن شود و از سوی دیگر برخی راهکارهای گذشته چون ترغیب مردم به استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی در شرایط فعلی کارساز نبوده و تردد فزاینده خودروهای شخصی خود موجب تشدید آلودگی هوا می‌شود.
مجموع نکات ذکر شده همچنین نشان می‌دهد که چرا حل مسئله‌ای مثل آلودگی هوای کلانشهرها و بویژه تهران، نیاز به مدیریت یکپارچه‌ای دارد که بتواند با اختیارات کافی مسئولیت تصمیمات درست در زمان مناسب را برعهده گیرد. در روزهایی که آلودگی هوای تهران شدت می‌گیرد، شهروندان بحق به دنبال تصمیم‌های قاطع و بدون تاخیر هستند. در این میان گاه نگاه‌ها متوجه مسئولیت شهرداری‌ها می‌شود. در یک ساز و کار بهتر تصمیم‌گیری و اجرایی، در شرایط خاص و اضطراری، شهرداری‌ها و از جمله شهرداری تهران به عنوان حکومت محلی، باید بتوانند با لحاظ کردن اولویت سلامت شهروندان بر هر امر دیگری، تصمیم‌های اجرایی مناسبی در حوزه حمل و نقل و تردد خودروها و توقف فعالیت منابع آلوده‌ساز (صرف نظر از نوع و مرجع مدیریت آنها)، بگیرند و این تصمیم‌ها ضمانت اجرایی داشته باشد. شهرداری تهران در تمام مواردی که تاکنون حادث شده است مطابق روند اداری شناخته شده مشکلات را با دقت لازم گزارش کرده و تقاضای رسیدگی از مراجع مسئول داشته است اما بروکراسی اجتناب‌ناپذیر موجود بین نهادهای مختلف گاه موجب اتلاف وقت و عدم تصمیم‌گیری بموقع شده است. در مورد خاص آلودگی هوا همچون موارد بسیار دیگر مربوط به کلانشهر تهران لازم است ارتباط میان دولت و شهرداری به نفع تصمیم‌گیری سریع‌تر اصلاح شود.
بجز این حل مسئله آلودگی هوا بیش از توجهات مقطعی و موقت به آن صرفا در شرایط هشدار و اضطرار به حرکت مستمر و پیوسته دستگاه‌ها در چارچوب قانون در محورهای مشخص‌شده نیاز دارد. در حقیقت عزم جدی همه ۱۸دستگاه مسئول در آلودگی هوا، رکن اساسی در مدیریت آلودگی هوای شهرهای بزرگ کشور است. تا رسیدن به ساز و کار ایده‌آل، در اولویت قرار گرفتن بندبند اجرای قانون هوای پاک و آیین‌نامه‌های مترتب بر آن همراه با پاسخگویی دستگاه‌های ذی‌مدخل در انجام تکالیف و ارائه گزارش‌های مستمر و بهره‌گیری از ظرفیت مشارکت‌های مردمی می‌تواند راهگشای مسیر اجرای قانون باشد و هوایی سالم‌تر را برای تهران و سایر کلانشهرها به ارمغان آورد.
