اهواز؛ شهر شب ها

اهواز یکی از کلان‌شهرهای ایران است که در بخش مرکزی شهرستان اهواز قرار دارد و از سال ۱۳۰۳ تاکنون به‌ عنوان مرکز استان خوزستان شناخته می‌شود. جمعیت این شهر طبق سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵ حدود 1،174،788 نفر است (که با احتساب ۴۰۰ هزارنفری حاشیه شهر، جمعیت این شهر به بالای ۱٬۷۰۰٬۰۰۰ نفر می‌رسد) و به‌ عنوان هفتمین شهر پرجمعیت ایران به‌ شمار می‌آید.

(برای آشنایی با شهرداری اهواز کلیک کنید)

نام
ریشه نام اهواز برگرفته از قوم خوزی (یا هوزی) است که ساکنان بومی استان خوزستان بوده‌اند. یونانیان به این قوم Ouxioi می‌گفتند.
در طول تاریخ شهر اهواز دارای نام های متعددی بود، به طوری که (اگی نیز) یونانی شده نام این شهر است. شهر رام، یا رام شهر، هرمزاردشیر، هوزمسیر، هرمشیر، هومشیر، هوجستان واجار، اخواز، سوق الاهواز، خزعلیه، ناصریه و... از جمله نام هایی است که از قدیم این شهر با آنها شناخته می شد.

پیشینه
شهر اهواز به وسیله نهری به نام (شاهجرد) که در بالای سد اهواز از کارون جدا می‌شد، به دو محله تقسیم می‌شد و پلی به نام (پل هنوان) بر روی آن احداث شده بود که دو بخش را به هم متصل می‌کرد. محله غربی که بین رودخانه و نهر مذکور واقع شده بود، (جزیره) نام داشت و محله دوم به نام (مدینه) در شرق نهر قرار داشت. بخش مدینه بزرگتر از بخش جزیره و دارای بازارهای بزرگ بود و مسجد جامع شهر نیز در این قسمت واقع شده بود.

علیرغم رونق و شکوه چندین قرن این شهر، به دلیل درگیری های فراوانی که از قرن سوم تا پنجم هجری قمری در خوزستان رخ داد و به دلیل آنکه کانون بسیاری از وقایع مانند حملات زنگیان، صفاریان، دیلمیان و... بود و این درگیری ها نا امنی و چپاول های مکرر شهر را به دنبال داشت، برای مدتی حدود هشتصد سال از مرکزیت استان جدا شد و این رونق و مرکزیت به شهر شوشتر انتقال یافت. البته شکسته شدن سد اهواز، زلزله‌های متعدد و بیماری‌هایی مانند وبا و طاعون نیز که چندین بار باعث مهاجرت مردم از اهواز شد، در این ویرانی موثر بوده است. بنابر برخی روایات تاریخی علیرغم اینکه تا قرن پنجم هجری قمری، هفتاد و هفت شهر در خوزستان اهواز قرار داشت، به مرور شهر تبدیل به روستایی کوچک شد و این وضعیت تا سال 1303 هجری شمسی ادامه پیدا کرد.
در دوره امویان و عباسیان و در روزگاری که خلفای اموی و عباسی قدرت و چیرگی داشتند، اهواز منبع مالیات های نقدی و جنسی بود و هرگاه دستگاه خلافت دستخوش آشفتگی می شد، این شهر میدان کارزار رقیبان و مخالفان و عرصه قتل عام و غارت و انواع ستمگری می شد.
در دوره آل زیار و آل بویه، مردآویج پسر زیار و طلایه دار سلسله آل زیار (433-316 ه ق) پس از تسخیر مناطق طبرستان، همدان، قم، کاشان واصفهان، لشکریان خلیفه را در اهواز شکست داد و قلمرو خود را هم مرز با قلمرو خلیفه کرد. در زمان آل بویه، به دلیل تمایل و توجه ایشان به مسایل فرهنگی، مذهبی و آبادانی سرزمین های تحت سلطه‌شان، اهواز مورد توجه قرار گرفت و پل قدیمی (هندوان) که بر رودخانه کارون قرار داشت و تنها مسجد شهر که مشرف بر رود بود، به زیبایی بازسازی شد. در این دوره اهواز از نظر اقتصادی و تجاری چنان توسعه یافت که همراه با بیست و پنج هزار درهم خراج سالانه، هزار رطل شکر نیز برای سلطان فرستاده می‌شد.
در دوره مغولان و تیموریان، مغول‌ها در سال 616 هجری قمری به ایران حمله کردند و چهل سال بعد در سال 656 هجری قمری خوزستان توسط جانشینان چنگیز فتح شد، اما به علت بی رونقی و ویرانی اهواز از قرن پنجم هجری، شهر در معادلات سیاسی، اجتماعی این دوره نقش موثری نداشت و این روند تا حدود هشت قرن بعد، ادامه یافت.

در دوره قاجاریه، در ابتدای کار قاجاریه، خوزستان به چند بخش تقسیم شده بود. شهرهای شوشتر، بهبهان، دزفول و... و قبایل عرب هر کدام با حاکمی مستقل و به دور از پذیرش حکومت آقامحمدخان قاجار به سر می بردند. اما پس از مرگ آقا محمدخان و روی کارآمدن فتحعلی شاه، خوزستان به دو بخش تقسیم شد؛ بخش شمال و غرب شامل شوشتر، دزفول و هویزه جزو کرمانشاهان شد و بخش جنوب و شرق شامل رامهرمز، فلاحیه (شادگان) و هندیجان، به فارس تعلق گرفت.

پس از جنگ جهانی اول و با آزاد شدن کشتی رانی در کارون برای کشورهای خارجی در سال 1306 هجری قمری (1266 هجری شمسی)، نخستین سنگ بنای اهواز نوین گذاشته شد.
بسته شدن پل ارتباطی تجارت شمال کشور در اثر جنگ جهانی اول و به تبع آن رونق بازرگانی درجنوب، عامل دیگری در رونق و رشد سریع شهر بود.
با کشف ذخایر نفتی در خرداد 1287 شمسی در مسجد سلیمان، گام دوم برای خروج اهواز از بن بست چندین قرن سیاسی- اقتصادی، برداشته شد و با توجه دولت مرکزی، اهواز به عنوان یک شهر اداری و بوروکراتیک حیات دوباره خود را آغاز کرد. در سال 1303 شمسی به دستور رضاشاه، شهر ناصری به عنوان مرکز خوزستان اعلام و در شهریور 1314 به موجب تصویب هیئت وزیران نام بندر ناصری به اهواز (نام باستانی شهر) تغییر کرد و به عنوان مرکز استان ششم اعلام و مجددا والی نشین خوزستان شد. با آغاز جنگ جهانی دوم در سال 1939 میلادی و تاخت و تاز نیروهای شوروی از شمال و انگلستان از جنوب، اهواز به شدت دچار قحطی و کمبود آرد و نان شد و درسال 1320 هجری شمسی با پیروزی ارتش انگلیس بر لشکر ایران، اهواز به تصرف انگلستان درآمد.
در زمان انقلاب اسلامی و جنگ، از اولین روزهای شروع جنگ تحمیلی در 31 شهریور 1359، شهر اهواز در زیر آتش مستقیم ارتش عراق قرار گرفت و خسارات سنگینی بر آن وارد شد.

جغرافیا
موقعیت: بین 49 درجه و 11 دقیقه طول شرقی تا 31 درجه و 50 دقیقه عرض شمالی.
شهرستان اهواز؛ مرکز سیاسی، اداری و تجاری استان خوزستان است و براساس آخرین تقسیمات کشوری، دارای 5 شهر به نام‌های اهواز، ملاثانی، شیبان، ویس و حمیدیه، سه بخش به نام‌های مرکزی، باوی و حمیدیه، دوازده دهستان و 439 روستای دارای سکنه است.
شهرستان اهواز از شمال به شهرستان‌های دزفول وشوشتر، از شرق به رامهرمز و شوشتر، از غرب به دشت آزادگان و از جنوب به بندر ماهشهر و شهرهای شادگان و خرمشهر، محدود می شود.

قومیت
بافت جمعیتی شهرستان اهواز از قومیت های مختلف مانند اعراب بختیاری ها بهبهانی، دزفولی ها، رامهرمزی ها، شوشتری ها و... تشکیل شده است.
اقوام دیگری نیز در دوره‌های مختلف در این شهر ساکن بوده‌اند که از آن جمله می‌توان به کلیمیان اشاره کرد. جمعیت کلیمیان اهواز در قرون وسطی به سرعت رو به رشد بود، به‌ طوری‌ که این شهر در دوران اشغال جنوب ایران به دست انگلستان، یکی از مراکز صهیونیزم به‌شمار می‌آمد و از شهرهای دیگر نیز یهودیان به این شهر مهاجرت می‌کردند. پس از ۱۹۴۸ میلادی بسیاری از کلیمیان مهاجرت کرده به اهواز به اسرائیل و تهران مهاجرت دوباره کردند. سایر آنان نیز پس از انقلاب ۱۳۵۷ اهواز را ترک کردند، به‌ طوری‌ که در اوایل سده ۲۱ کمتر از ۵ خانواده کلیمی در اهواز زندگی می‌کردند. یهودیان بیشتر در حرفه داروسازی فعالیت داشتند.
اقلیت های مذهبی ساکن در اهواز شامل مندائیان، زرتشتیان و ارامنه هستند.

اهواز مرکز اقلیت دینی مندائیان در ایران است که اکثرا در پیشه نقره‌کاری فعالیت دارند. این شهر یکی از اسقف‌نشینان مسیحیان کاتولیک کلدانی است و شماری از آشوریان را در خود جای داده‌است.
زبان، گویش، لهجه:
این شهر زیبا، سکونتگاه اقوام مختلفی است که از آن جمله می‌توان به فارسی‌زبانان، عرب‌ها و بختیاری‌ها اشاره کرد. دانشنامه ایرانیکا و دانشنامه جهان اسلام این شهر را بخشی از قشلاق و سکونتگاه بختیاری معرفی می‌کنند.

 رهاورد
مهم ترین سوغاتی های اهواز، خرما و لباس‌های محلی است.
همچنین غذاهای سنتی این شهر شامل کباب بختیاری، امگشت، غذاهای دریایی مثل قلیه ماهی، ماهی صبور و حشو، مفطح و... است.

 بحران ها
آلودگی هوا: بر اساس آمار رسمی، اهواز پس از اصفهان و تهران، بیشترین آلودگی هوا را دارد. میزان آلودگی هوا در این شهر روز به‌ روز افزایش یافته و شدیدتر می‌شود. مهم‌ترین علت آلودگی هوای اهواز، گرد و غبار و حمل‌ و نقل درون‌شهری است و دیگر عامل آلودگی‌ها، گسترش افسارگسیخته بافت شهری و رسیدن آن به کارخانه‌هایی مانند ایران کربن و فولاد خوزستان است.
بحران زیست‌ محیطیِ ریزگردها نیز باعث شده‌ است شهر اهواز از سوی سازمان بهداشت جهانی، به عنوان یکی از آلوده‌ ترین شهرهای جهان شناخته شود که باعث بروز مشکلات تنفسی ساکنان این شهر شده‌ است. احتمال آلوده بودن این ریزگرد به مواد رادیواکتیو نگرانی‌های گسترده‌ای در مورد تأثیر این پدیده بر سلامت شهروندان به وجود آورده‌است.
گسل اهواز: گسل اهواز به طول تقریبی ۱۰۰ کیلومتر، مهم‌ترین گسل شهر اهواز است که از میانه شهر عبور می‌کند. گسل اهواز از نوع واژگون و در برخی مناطق از نوع راندگی است و ‫دستکم سازه‌های قدیمی تر از میانه‌زیستی را جابه‌جا کرده‌است. راستای گسل اهواز شمال باختری - جنوب خاوری است که با نام گسل پیش‌ بوم اهواز شناخته می‌شود.

جاذبه ها
مهم ترین جاذبه های گردشگری این شهر عبارتند از:
– رود کارون
– بازار عبدالحمید
– بازار کاوه
– موزه هنرهای معاصر
– بنای معین ‌التجار
– پل سفید
– دانشگاه سه گوش (دانشکده ادبیات)
– کلیسای سورت مسروپ
– آرامگاه علی ابن مهزیار
– آبشار مصنوعی
– پل طبیعت کیانپارس
– لشکرآباد

اقتصاد
شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت ایران، شرکت ملی حفاری ایران بزرگ‌ترین شرکت حفاری کشور، شرکت فولاد خوزستان از تولیدکنندگان بزرگ فولاد خام کشور و برخی از بزرگترین کارخانه‌های مادر کشور از جمله شرکت گروه ملی فولاد ایران، شرکت لوله سازی اهواز، شرکت نورد و لوله اهواز، شرکت فولاد کاویان، شرکت لوله سازی خوزستان، شرکت سپنتا، شرکت راکتورساز، شرکت فولاد اکسین و... در اهواز قرار دارند. رودخانه کارون پرآب‌ترین رودخانه ایران، با سرچشمه گرفتن از کوه‌های بختیاری، با ورود به اهواز، این شهر را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می‌کند.

منبع
ویکی پدیا
شهرداری اهواز
کجارو