اندیمشک؛ شهر دژها

اندیمِشک از شهرهای شمال استان خوزستان است که در کوه‌پایه زاگرس میانی قرار گرفته‌ است. اندیمشک دارای سه سد با نام‌های کرخه، دز و بالارود است.

اندیمشک با داشتن ۴ نیروگاه سیکل ترکیبی و سه سد دز و کرخه و بالارود، یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های تولید انرژی کشور محسوب می‌شود. راه‌ آهن این شهر به عنوان مرکز کل ناحیه راه‌آهن زاگرس و از نقاط حساس راه‌آهن تهران-جنوب به‌شمار می‌آید. ایستگاه راه‌ آهن اندیمشک، از اولین و قدیمی‌ترین و مهم‌ترین ایستگاه‌های راه‌ آهن کشور از زمان جنگ جهانی تا جنگ تحمیلی محسوب می‌شود که هم‌اکنون نیز نقش بسیار مهمی در جابجایی مسافران شمال خوزستان دارد.
(برای آشنایی با شهرداری اندیمشک کلیک کنید.)

 نام
واژه اندیمِشک که دگرگون شده «اندی مُشک» است به معنای محلی که بوی خوش نافه آهو از آن می آید که در کنار خرابه‌ های شهر قدیم «لور» و «اری‌ترین» ساخته شده‌ است.

نام اندیمشک در دهه بیست خورشیدی به پیشنهاد فرهنگستان ایران برای دهکده صالح آباد برگزیده شده‌ است.

پیشینه
اندیمشک در کنار خرابه‌ های شهر قدیم «لور» و «اری‌ترین» ساخته شده‌ است. لور، شهری آباد بوده که مؤرخین نیز از آن نام برده‌ اند، اما از قرون وسطی به بعد از آبادی آن کاسته شده و پس از آن رو به ویرانی نهاده‌ است.

همچنین، سدی استوار در این نواحی با نام اندمشن (گیلگرد) برپا بوده که به (انوشبرد) شهرت داشته‌ است. در برخی از مآخذهای کهن، نام آن دژ را (اَنوش یا انهش، به معنای فراموش شده) آورده‌ اند.

در این دژ، شخصی موسوم به صالح خان مکری (حکمران شوشتر در زمان قاجار) بناهایی چند از جمله دژی برای سکونت خویش ساخت که به قلعه صالح یا قلعه لور معروف گشت و در دوره حکومت رضاشاه پهلوی و مقارن با احداث راه‌ آهن در ایران، در مجاورت قلعه لور، ایستگاه راه‌ آهن اندیمشک بنا نهاده شد که به تدریج با آغاز ساختمان‌ سازی در اطراف آن، اندیمشک رو به گسترش نهاد.

شرکت جنرال موتورز آمریکا نیز در همین زمان شعبه‌ ای از کارخانه اتومبیل‌ سازی نظامی خود را در این شهر تأسیس نمود. در دوره پهلوی دوم با ورود شرکت‌های متعدد داخلی و خارجی، اندیمشک به شهری صنعتی بدل گشت و بدین ترتیب میزبان هزاران نفر از پزشکان، مهندسان، کارمندان و کارگران داخلی و خارجی گردید. در این دوران بود که اندیمشک راه گسترش و پیشرفت را پیمود.

جغرافیا
طول جغرافیایی اندیمشک در شمال ۴۸ درجه و ۲۲ دقیقه خاوری نسبت به نصف النهار گرینویچ و عرض آن ۳۲ درجه و ۲۹ دقیقه شمالی نسبت به خط استوا می‌باشد. اندیمشک از شمال به خرم آباد، از شرق به دزفول، از غرب به دهلران و از جنوب به شوش محدود می شود.

اندیمشک در شمالی‌ ترین قسمت استان خوزستان قرار دارد و از غرب با شهرستان دره شهر هم‌مرز است به همین سبب آب و هوای این شهر در اواخر زمستان و بهار به علت بودن در دامنه‌ های سبز زاگرس بسیار مطلوب و یکی از مقصدهای مسافران نوروزی در ایام بهار است. در فصل تابستان، آب و هوای این شهر نسبتاً گرم و شب‌های خنک است. در روزهای سرد فصل زمستان نیز در برخی مناطق، بارش برف را تجربه می‌کند. دمای این منطقه در روزهای گرم سال به ۵۰ درجه بالای صفر و در روزهای سرد سال در پایین‌ترین حد خود در برخی مناطق به چند درجه زیر صفر نیز می‌رسد.

فرهنگ
قومیت: مردم اندیمشک لر هستند.

زبان، گویش، لهجه: این شهر یکی از مراکز عمده تجمع گویش‌وران زبان لری بالاگریوه‌ ای است. همچنین عده‌ ای نیز به دیگر گویش‌های زبان لری همچون لری بختیاری و لری خرم‌ آبادی صحبت می‌کنند.

جمعیت
براساس سرشماری سال 1395 جمعیت اندیمشک، 135116  نفر بوده است.

جاذبه ‎ها
از دیدنی های اندیمشک می توان به پل صیحه، قلعه حسینی، آرامگاه محمود علی، قلعه رزه، سد کرخه، دژ سرقلا، منطقه شکار ممنوع چهل پا اشاره کرد.

ره‎آورد
برخی سوغات اندیمشک: هندوانه، مشتقات خرما، پرتقال، ماهی، محصولات کشاورزی

صنایع دستی: فرش بافی، گبه بافی، گلیم بافی، کپوبافی، چوغابافی، معرق کاری، خراطی

اقتصاد
شهرستان اندیمشک دارای موقعیت استراتژیک و ویژه، زمین‌های خوب کشاورزی، معادن نفت، گاز، سیلیس، گچ، ماسه، آهک و سنگ آهن و جاده ترانزیتی آسفالته و خط راه‌ آهن سراسری اندیمشک به تهران که خوزستان را به مرکز و شمال شرقی ایران پیوند می‌دهد. داشتن سدهای بزرگ مانند سد دز و سد کرخه در اندیمشک که بر ارزش این شهرستان افزوده‌ اند و بخش بزرگی از نیروی برق کشور و نیز آبیاری زمین‌های این شهر و شمال خوزستان را تأمین می‌کند.

حمل و نقل: راه‌ آهن این شهر به عنوان بخشی از راه‌ آهن تهران-جنوب از نقاط حساس به‌شمار می‌آید. اندیمشک، مرکز ناحیه راه‌آهن زاگرس می‌باشد. ساختمان اداری و دپوی ناحیه زاگرس در این شهر قرار دارد، دپوی اندیمشک به علت اعزام و تفکیک قطارهای باری که از سمت ناحیه جنوب به تهران حرکت می‌کنند، جزو مهترین دپوهای راه‌ آهن ایران محسوب می‌شود و همچنین اندیمشک در مسیر جاده ترانزیت کشوری قرار دارد.

معادن: معادن سنگ آهک و دولومیت چناره در شمال شهرستان اندیمشک در مجاورت روستای بیدرویه قرار دارد. تخمین زده می‌شود که این ذخایر که در حال حاضر بهره‌ برداری می‌شوند است در حدود ۱۰۰ سال قابل بهره‌برداری باشد. این شهرستان دارای چند بخش و شهر است. گستردگی این شهر به حدی است که می‌توان آن را از نظر وسعت یکی از بزرگ‌ترین شهرهای استان نامید. آب آشامیدنی شهر اندیمشک از روخانه دز تأمین می‌شود که در نمونه آب‌شناسی در ایران کم‌نظیر و بی‌مانند شناخته شده و بهترین نوع آب طبیعی و زلال در این سامان وجود دارد. شهرستان اندیمشک از نظر موقعیت راه‌های شوسه، اصلی و مرکزی دارای اهمیت بوده است. این شهرستان با داشتن مراتع بسیار در اطراف خود و وجود رودخانه‌ های بزرگ دز، کرخه و بالارود از استعداد بسیاری برای صنعت و کشاورزی و دامپروری برخوردار است. اندیمشک پنجمین شهرستان پرجمعیت خوزستان است.

منبع
علی بابا
ویکی پدیا