خرمشهر، اولین و بزرگترین بندر ایران و خاورمیانه، قبل از وقوع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بوده و هم اکنون دومین بندر حمل کانتینری بعد از بندر شهید رجائی با 13 اسکله حمل و تخلیه بار می باشد. قبل از وقوع جنگ، خرمشهر بزرگترین صادر کننده انواع خرما به جهان نیز بوده است.
(برای آشنایی با شهرداری خرمشهر کلیک کنید.)
نام
اولین نامی که برای این شهر در تاریخ ثبت شده است، چاراکس است که مقارن با فتح این شهر توسط اسکندر امپراطور روم بدست سردار لشکرش چاراکس، به نام وی نامگذاری شد.
قبل از ظهور اسلام به بارما تغییر نام یافت و پس از ظهور اسلام و از قرن یکم تا قرن 12 هجری قمری، بیان نام داشت.
بعد‌ها نام این شهر را به محمره تغییر دادند. محمره به معنی سرخ است و علت نام گذاری این شهر به محمره، وجود آب رودخانه کارون است که به همراه خود رسوبات رُسی می آورد، لذا به نظر می‌رسد که آب آن سرخ است. نام محمره را تغییر یافته ماء حمره، یعنی آب سرخ نیز می دانند.
در سال 1316 به خرمشهر تغییر نام یافت. علت نام گذاری این شهر به خرمشهر (ضمن زیبایی‌آن) به خاطر نخلستان‌های اطراف آن است که چهره شهر را سبز نگه داشته و باعث تغییر نام این شهر از محمره به خرمشهر شد.
پیشینه
قبل از اسلام: خاراکس پایتخت پادشاهی میسان بوده که در قرن دوم پیش از میلاد مسیح در جنوب عراق و جنوب غربی ایران تشکیل شده بود. این شهر پس از اسکندر مقدونی ویران شد. مدتی بعد در همان محل، شهری به نام «بیان» بنا شد. در حال حاضر، بیان نام روستایی است که بر ساحل غربی رود کارون در دو کیلومتری انتهای این رود قرار دارد.
بعد از اسلام: روستای بیان تا قرن چهارم هجری وجود داشته و اطلاعات زیادی از آن در دسترس نیست.
دوران معاصر: خرمشهر در زمان حکومت شیخ‌های بنی‌کعب بر این شهر در اویل سده سیزدهم هجری، شهری کوچکی بود. در سال ۱۲۳۵ هجری بارویی به دور آن کشیدند و پس از آن، خرمشهر پیش‌رفت‌های بسیاری نمود و به عنوان بندری مهم و تجاری در سطح منطقه شناخته شد.
با احداث بندر خرمشهر، تجارت در این شهر رونق گرفت و روز به روز بر جمعیت این شهر افزوده شد. خرمشهر در طول سده بیستم، چهار بار مورد هجوم قرار گرفت. در همین دوران بود که امپراتوری عثمانی از قرار گرفتن بندر خرمشهر در نزدکی بندر بصره، خسارت‌های فراوانی را متحمل شد. از همین رو به هنگام لشکرکشی محمد شاه قاجار به هرات، با هجوم به خرمشهر، این شهر را غارت کرده و ویرانش ساخت.
در سال ۱۸۴۷ در جریان عهدنامه ارزروم عثمانی‌ها حق حاکمیت مطلقه دولت ایران بر این شهرها را به رسمیت شناختند و از تمامی ادعاهای خود دست کشیدند. امیرکبیر برای دفع خطر حمله عثمانی‌ها، سپاه مرزبانی قدرت‌مندی را در خرمشهر سازمان‌دهی کرد.
در قرن بیستم، عبدالکریم قاسم پس از آن که با کودتا به ریاست دولت عراق رسید، ادعا کرد که عهدنامه ارزروم باید باطل شود و خرمشهر و آبادان باید از ایران جدا شده و به عراق الحاق بشوند. قاسم، این دو شهر و نیز کشور کویت را متعلق به عراق نامید و در اتحادیه عرب نیز تقاضای الحاق این‌ها به عراق را ارائه کرد. صدام حسین با همین انگیزه به ایران تجاوز نظامی، خرمشهر را اشغال و آبادان را محاصره کرد. این شهر بعد از ۵۷۸ روز اشغال، در سوم خرداد سال ۱۳۶۱ آزاد شد. عملیات آزادسازی خرمشهر، به فرماندهی ارتش «علی صیاد شیرازی» و همراهی سپاه انجام شد و این آزادسازی، بازتابی جهانی داشت. با آزاد شدن خرمشهر، بیشتر زمین‌های اشغال شده از سمت عراق، پس گرفته شد.
جغرافیا
این شهر در محل تلاقی رودخانه های اروند رود و کارون و در ناحیه ای باتلاقی و پست در دلتای رودخانه اروندرود در 30 درجه شمالی و 48 درجه شرقی قرار دارد.
خرمشهر به جهت واقع شدن در مجاورت خلیج فارس و کشور عراق، از اهمیت استراتژیک اقتصادی، تجاری و سیاسی ویژه ای برخوردار است. این شهر در انتهایی ترین نقطه استان خوزستان قرار گرفته و اسکله های آن در کرانه‌های رودخانه اروند رود جای گرفته است.
فرهنگ
قومیت: عرب و فارس
زبان، گویش، لهجه: مردم خرمشهر به زبان عربی و فارسی لهجه خرمشهری سخن می‌گویند.
جمعیت
براساس سرشماری سال 1395 جمعیت خرمشهر ۱۳۳۰۹۷ نفر بوده است.
جاذبه ها
موزه جنگ، مسجد جامع خرمشهر، پل قدیم، قصر فیلیه، تالاب ناصری، جزیره مینو، مضیف حاج عبدالله، پارک ساحلی، ساختمان تاریخی هلال احمر، مسجد ولیعصر، کشتی زمان جنگ اروند صغیر، بازار ماهی فروشان، پل دوم خرمشهر یا پل جهان آرا
رهآورد
خرما، مرکبات، کلوچه خرمایی، نان خرمایی، انواع ماهی تازه، ادویه
حصیربافی، عبابافی، گلیم بافی
اقتصاد
اکنون دومین بندر حمل کانتینری بعد از بندر شهید رجائی با 13 اسکله حمل و تخلیه بار می باشد.
وجود ذخایر عظیم نفتی و داشتن دو رودخانه آب شیرین و دسترسی به خلیج فارس از طریق رودخانه اروندرود، باعث اهمیت اقتصادی و موقعیت استراتژیکی این شهر شده است.
نخستین اسکله خرمشهر در سال ۱۳۰۸ خورشیدی و در جریان پهلو گرفتن یک فروند اقیانوس پیما به بهره برداری رسید. با ساخت ۶ اسکله بزرگ دیگر در کرانه های اروندرود، این بندر در جریان جنگ جهانی دوم به پیروزی متفقین کمک بسیار بزرگی نمود.
اسکله بتنی مجهزتری با ۳۶۰ متر طول و ۳۲٫۸ متر عرض، پس از پایان جنگ جهانی دوم در خرمشهر ساخته شد. ساختمان این بندر نیز در سال ۱۳۳۴ خورشیدی احداث گردید. این ساختمان در سال ۱۳۳۷ خورشیدی تغییراتی را متحمل شد و سرانجام در سال ۱۳۴۰ خورشیدی با تخصیص اعتبار، مجهزتر گردید. با اجرای طرح های توسعه در خرمشهر، طول اسکله آن به ۱۳۵۰ متر و تعداد اسکله‌های آن به ۱۹ اسکله رسید.
با بهره برداری از اسکله چهارم خرمشهر در سال ۱۳۷۱ خورشیدی، نخستین کشتی‌های باری با ۸۵ تن بار از این بندر به سمت کویت به حرکت درآمدند. در همین سال بود که نخستین کشتی تجاری با ۱۶۰ تن بار از امارات متحده عربی وارد خرمشهر شده و در آن پهلو گرفت. امروزه این بندر ۲۰ اسکله بزرگ را در خود جای داده و حداکثر آبخور کشتی هایی که در آن پهلو می‌گیرند، به ۶ متر می‌رسد. خرمشهر روزانه توان تخلیه ۴۰۰۰ تا ۶۰۰۰ تن بار را دارد.
اهم فعالیت های اقتصادی :
− کشاورزی علی الخصوص کاشت درخت خرما و سیفیجات
− امور بندری و گمرگی و ترانزیت کالا
− منطقه ویژه اقتصادی بندر خرمشهر و شهرک صنعتی
− مجاورت با منطقه آزاد اروند محدوده ضلع جنوبی شهر خرمشهر
− اتصال به راه آهن سراسری کشور
− مجاورت با فرودگاه بین المللی آبادان
منبع
ویکی پدیا
سایت شهرداری خرمشهر
مجله گردشگری کجارو
